رضا بابایی
رضا بابایی (زادهٔ ۱ خرداد ۱۳۴۳ در قزوین – درگذشتهٔ ۱۸ فروردین ۱۳۹۹ در قم) نویسنده، دین‌پژوه، مولوی‌شناس و روشنفکر دینی بود.[1][2] او تا پایان دبیرستان در قزوین تحصیل کرد و پس از آن برای ادامهٔ تحصیل وارد حوزهٔ علمیه شد و دروس حوزوی را تا سطوح عالی ادامه داد. وی بارها در جبهه‌های جنگ ایران و عراق حضور یافت. از سال ۱۳۷۰ تدریس فلسفه، متون عرفانی، ادبیات فارسی و عرب را در دانشگاه‌ها آغاز کرد. برگزاری بیش از سی دورهٔ آموزش نویسندگی در قم، تهران و شهرهای دیگر بخشی از کارنامهٔ علمی اوست.[3] بابایی دارای ده‌ها کتاب و مقاله در زمینه‌های فرهنگی، ادبی و دین‌پژوهی بود.
| رضا بابایی | |
|---|---|
 | |
| متولد | ۱ خرداد ۱۳۴۳ قزوین |
| درگذشت | ۱۸ فروردین ۱۳۹۹ بیماری سرطان |
| اقامتگاه | قم |
| دین | اسلام |
مولوی پژوهی
بابایی از سال ۱۳۸۷ نشست‌های شرح مثنوی با عنوان «شب‌های مثنوی» برگزار کرد که با استقبال دانشجویان، طلاب و دوستداران ادب و فرهنگ روبه‌رو شد. تسلط او بر مثنوی - که حاصل مطالعات و تأملاتش بر ادبیات به‌ویژه مثنوی معنوی بود - موجب شد برخی استادان شناخته‌شدهٔ دانشگاهی نیز در جلسات مثنوی‌خوانی او شرکت کنند.
نویسندگی و ویراستاری
وی از اواخر سال ۱۳۸۳ نوشته‌های خود را در وبلاگش با نام سفینه منتشر می‌کرد و از پیشگامان وبلاگ‌نویسی جدی در ایران بود. بعدها هم‌زمان با فراگیری نرم‌افزار تلگرام در ایران، علاوه بر وبلاگ، نوشته‌های خود را در کانالی با نام یادداشت‌ها منتشر می‌کرد که با استقبال در فضای مجازی روبه‌رو شد. این یادداشت‌ها با موضوع‌های فرهنگی، ادبی، تاریخی، سیاسی و دینی است. نوشته‌های او در قالب جستار دارای نثری استوار، روان و جذاب بود که کتاب یادداشت‌ها و گفتارهای خارج از نوبت و دیانت و عقلانیت، مجموعهٔ یادداشت‌های او در این قالب است. وی بیش از سی عنوان کتاب و ده‌ها مقاله در موضوع‌های فرهنگی، دینی و ادبی از خود به جا گذاشته‌است.
وی از ویراستاران سرشناس ایران شناخته می‌شد که ده‌ها دورهٔ آموزش ویراستاری برای طلاب و دانشجویان برگزار کرد. کتاب‌های بهتر بنویسیم (درس‌نامهٔ درست‌نویسی، ساده‌نویسی و زیبانویسی) و آیین قلم (جستارها و گفتارهایی دربارهٔ نگارش علمی) از جمله آثار وی در زمینهٔ ویرستاری به شمار می‌روند.
اندیشه‌ها
بابایی معتقد بود همه‌چیز باید در خدمت انسان و جامعه باشد و هیچ‌چیز در جهان، ارزش و اهمیت جان و مال انسان و جامعه را ندارد؛ بنابراین اگر هر اندیشه یا علم یا آیین و دینی، چیزی را برتر از جان و مال انسان‌ها قلمداد کرد، دشمن انسانیت و مانع رشد عقلانی و اخلاقی جامعه است. بابایی در سیاست، طرفدار آزادی اندیشه و دموکراسی بود و در حوزهٔ فرهنگ هوادار گفتگو و تفکر انتقادی.[4]
رضا بابایی در مراسم نکوداشت خود در ماه‌های پایانی عمرش به سه نکته تأکید کرد:[5]
- خوانندگی بهتر از نویسندگی است. لذت، صفا، بودگی در خواندن است؛ نه در نوشتن. من عازمم و حسرتی ندارم جز کتاب‌هایی که نخواندم. نویسندگی هوس است؛ اما خواندن چیز دیگری است.
- این دنیا شکنجه‌گاه است؛ چون هر آن ممکن است یک خبر بد یا حادثه بد به انسان برسد. این دنیا را برای مردم سخت‌تر نکنید! من متأسفانه شرمنده‌ام که بگویم حوزه‌های علمیهٔ ما از این منظر به دین نگاه نمی‌کنند که دین چه راه‌حلی برای مسائل بشر دارد. همه‌اش که نمی‌شود امر و نهی کرد. باید ببینیم نسبت به هزینه‌ای که در پاسداری از سنت‌ها خرج می‌کنیم، چه منفعتی می‌بریم. آنچه مقدس است، حقیقت است و هر چیزی به میزانی که از آن سهمی دارد تقدس دارد. خدا هم برای همین مقدس است و لاغیر. بعد از خدا، عدالت از این منظر مقدس است.
- ظلم را در هر لباسی بشناسیم. اگر معنویت و اخلاق و هر امر دیگری باشد، رأسش ایستادن برابر ظلم است. این تصاویر و پرده‌هایی که از شمر و یزید تصویر می‌شود، دروغ است. آن‌ها به مراتب ظاهرالصلاح‌تر از ما بودند. ظلم، زیباترین و مقدس‌ترین لباس‌ها را می‌پوشد. ظلم جامه‌ای می‌پوشد که صد دیدهٔ سِرشناس آن را تشخیص نخواهند داد. ظلم را در هر لباسی بشناسید.
وی همچنین در یادداشتی در وبسایت شخصی خود نوشته بود: ایران اگر می‌تواند با چین و روسیه دوستی کند، باید بتواند با هر قدرتی نرد عشق ببازد؛ زیرا آنچه روسیه با ما کرده، هیچ دشمنی با ضعیفی نکرده. زیان‌هایی که چین به اقتصاد و استقلال پولی ما وارد کرده، بماند. تبعیض در دشمنی، طرفه‌کاری است.[6]
آیین نکوداشت
در سوم بهمن‌ماه سال ۱۳۹۸ مراسم نکوداشتی با نام «فرزند قلم» در مجتمع ناشران قم با همت دوستان و شاگردان رضا بابایی برای او برگزار شد. در این مراسم که با حضور پرتعداد استادان حوزه و دانشگاه، دانشجویان، طلاب، مسئولان و فعالان فرهنگی از طیف‌های گوناگون سیاسی و فرهنگی برگزار شد، محسن جوادی (معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد)، پیام سیدعباس صالحی (وزیر فرهنگ و ارشاد) را قرائت کرد و دربارهٔ او گفت: «سابقهٔ دوستی خیلی طولانی من با رضا بابایی به بیش از ۳۰ سال قبل بر می‌گردد. او در طی این سال‌ها مدام رو به سمت رشد و تغییر بوده‌است و آنچه در این مسیر در او تغییر و تحولی نیافته‌است، فروتنی، میل به گمنامی، اهتمام به رنج دیگران و علاقهٔ شدید به رشد و توسعهٔ ایران است. معنویت‌گرایی، نوع‌دوستی و پرهیز از تنبلی و رخوت از همان روزهای آغازین آشنایی در بابایی وجود داشت.»[7][8][9] همچنین در این مراسم، بهرام سرمست، استاندار قم و سید موسی حسینی کاشانی، مدیر اداره ارشاد قم نیز دربارهٔ خدمات رضا بابایی در حوزه فرهنگ و ادب سخنانی بیان کردند.
درگذشت
وی پس از تحمل نزدیک یک سال بیماری سرطان، در سحرگاه ۱۸ فروردین ۱۳۹۹ در بیمارستان ولیعصر قم درگذشت و طبق وصیت خود در قزوین، در قطعه مشاهیر به خاک سپرده شد.
پس از درگذشت رضا بابایی، برخی چهره‌های علمی و فرهنگی، پیام‌های تسلیت منتشر کردند؛ ازجمله سید محمد خاتمی،[10] سید عباس صالحی[11] (وزیر فرهنگ و ارشاد)، رضا داوری اردکانی[12] (رئیس فرهنگستان علوم)، و محسن جوادی[13] (معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد)، دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه.[14]
برخی آثار
- یادداشت‌ها و گفتارهای خارج از نوبت. تهران: نگاه معاصر، ۱۳۹۰.
- چو تخته پاره بر موج: یادداشت‌هایی در گسترهٔ فرهنگ، اندیشه و ادب. ایلام: بازاندیشی، ۱۳۹۵.
- حکایت پارسایان: داستان‌های عرفانی. تهران: کتاب مسافر، ۱۳۸۶.
- زندگی و بندگی بر پایهٔ آموزه‌های قرآن و حدیث. قم: انتشارات باهوش، ۱۳۹۶.
- دیانت و عقلانیت: جُستارهایی در قلمرو دین‌پژوهی و آسیب‌شناسی دینی. اصفهان: آرما، ۱۳۹۷.
- دین و دینداری: پنجاه و پنج یادداشت کوتاه. قم: هجرت، ۱۳۹۳.
- بهتر بنویسیم: درس‌نامهٔ درست‌نویسی، ساده‌نویسی و زیبانویسی. قم: ادیان (دانشگاه ادیان و مذاهب). ویراست۲، چاپ چهارم، ۱۳۹۴.
- آیین قلم؛ جُستارها و گفتارهایی دربارهٔ نگارش علمی. قم: نور مطاف، ۱۳۹۱.
- درآمدی بر دی‍ن‌ش‍ن‍اس‍ی ح‍اف‍ظ. قم: آی‍ت عشق، ۱۳۸۲.
- مولوی و قرآن، انجمن معارف اسلامی ایران.
- قرآن کتاب زندگی، هجرت.
- نیایش‌نامه، مرکز فرهنگی-هنری دفتر تبلیغات اسلامی
- نگاهی به اعجاز بیانی قرآن، کانون اندیشهٔ جوان
- پیش‌شرط‌های پژوهش در علوم دینی
- محمد برگزیده خدا، دلیل ما.
منابع
- «رضا بابایی درگذشت». ایسنا.
- «رضا بابایی درگذشت».
- فرزند قلم. به کوشش روشنگر، عباس و دیگران، قم: مؤسسه انتشاراتی امام عصر (عج)، 1398، ص 15.
- فرزند قلم. به کوشش روشنگر، عباس و دیگران، قم: مؤسسه انتشاراتی امام عصر (عج)، 1398، ص 16..
- «مراسم نکوداشت صاحب کتاب «فرزند قلم» در قم برگزار شد».
- یادداشتی از استاد رضا بابایی
- «مراسم نکوداشت صاحب کتاب «فرزند قلم» در قم برگزار شد». خبرگزاری رسمی حوزه.
- «آئین نکوداشت رضا بابایی در قم برگزار شد».
- «وزیر ارشاد: نوشته‌های رضا بابایی خفتگان را بیدار و بیداران را به اندیشه حق رهنمون می‌کند». دین آنلاین.
- «سید محمد خاتمی درگذشت رضا بابایی را تسلیت گفت».
- «پیام تسلیت وزیر فرهنگ در پی درگذشت رضا بابایی».
- «پیام رئیس فرهنگستان علوم ایران برای درگذشت رضا بابایی».
- «پیام تسلیت محسن جوادی برای درگذشت رضا بابایی».
- «پیام تسلیت دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه در پی درگذشت استاد رضا بابایی».