حاج علیلو


حاج علیلو (Haji-Alilu) ایلی تورک تبار از مجموعهٔ عشایرقاراداغ است که دو شاخه دارد؛ شاخهٔ کوچکتر در مجاورت مراغه و شاخهٔ اصلی در شمال اهر و ورزقان مستقر بودند. طایفهٔ این ایل زینی بگلو. گنجه لو،قاراخانلو، مقدم، یاغبستلو، اوزبک، پیر علیلو، تراکمه، کنگرلو، چاخرلو، مددلو، قراباغلو، بسطاملو. ییلاق این ایل منطقه چیچهلی ، کوه‌های مشک عنبر و ورکش و اسپران و کوه‌های اطراف سونگون و جنوب شرقی اهر اطراف کوه‌های قوش داغی ییلاق گویجه بئل اتراق می‌کردند و قشلاق این ایل لاریجان به بالای کناره رود ارس و دشت مغان می‌باشد و پیلاقهای بنام طایفه تقسیم شده‌است.[1] در آغاز جنگهای ایران و روسیه بالایحاجی‌علیلو شامل ۸۰۰ خانوار را شامل می‌شد.[2] در طی جنگ‌های داخلی بعد از جنبش مشروطیت حاج علیلوها از انقلابیون حمایت کردند. بعد از شکست رحیم خان در ۱۹۰۹، امیر ارشد، رئیس ایل، خلأ قدرت در قاراداغ را پر کرد. او با کمک نیروهای دولتی محمد خانلوها را در زمستان۱۹۱۰ تار و مار کردند.[3]

حاجی علیلو با لقب سام خان


سردار قره داغی

سام خان فرزند رستم خان رئیس ایل حاجی علیلو ابتدا ارشد نظام و سپس امیر ارشد (Amir Arshad) و سردار ارشد لقب یافت البته القاب دیگری نیز مثل:شجاع نظام، سالار نظام، امیر نظام، امیرالامرا داشت. در سالنامه‌هایی که در عصر ناصرالدین شاه، توسط اعتمادالسلطنه منتشر می‌شد، نام امیر ارشد (سام خان) به عنوان رئیس قره سوران قاراداغ ذکرشده‌است.[4][5] وی در فاصله سال‌های انقلاب روسیه و استقرار بلشویسم در قفقاز به عنوان سرحد دار ارس و مانع نفوذ بلشویسم به ایران لقب گرفت. قوام‌السلطنه، نخست وزیر، در سال ۱۳۰۰ شمسی مأموریت جنگ با اسماعیل آقا سیمیتقو را به وی محول نمود. حاج مخبر السلطنه هدایت در مورد قصد قوام‌السلطنه می‌نویسد، "امیر ارشد بحکم کهر کم از کبود نیست نقشه کوتاه در سر داشت و شاید اصرار قوام السلطنه به اردو کشی به همین نظر بوده‌است و مسلماً اگر کشته نمی‌شد دیوانگی می‌کرد و سبب درد سر می‌شد ..."[6]

امیر ارشد به همراهی ۱۰۰۰ چریک محلی و ۱۵۰۰ ژاندارم به فرماندهی «کلنل لندبرگ» و «کربلایی موسی نظری گزانبندی» و قوای ماکو به سلماس رفتند. در حدود روستای «شکریازی» امیر ارشد سیمیتقو را شکست داد[7][8][9][10] شرح مبسوط این جنگ، که نقش تعیین‌کننده‌ای در روابط بعدی کردهای ایران با دوولت مرکزی داشته‌است، در اسناد وزارت خارجه انگلیس آماده است.[11][12]

خانه امیر ارشد در روستای اوخارا(آبخاره)، شهرستان ورزقان، یکی از بناهای تاریخی ورزقان با اثر معماری منحصربه‌فرد دوره قاجار است. نمای بیرونی این عمارت از سنگ و بدنه داخلی آن از آجر بوده و در دو طبقه به وسعت یکهزار و ۱۰۰ متر مربع را شامل می‌شود.[13] عمارت یاد شده در آذر ماه سال ۱۳۷۸ به شماره ۲۵۲۲ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[14]

با توجه به پراکندگی نوادگان سام خان (حاجی علیلو)، می توان به طایفه مهم موسی پور اشاره کرد که الآن در مناطق دورتر از زادگاه های پدریشان (سام خان) به اسم میاندوآب (قوشاچای) زندگی می کنند. می توان گفت که طایفه موسی پور حاجی علیلو، یک طایفه سیاسی به شمار می رود اما فعالیت های سیاسی و طایفه ای چندانی ندارند. دین و مذهب طایفه موسی پور حاجی علیلو، به ترتیب اسلام و شیعه است.

پانویس
  1. http://www.iranicaonline.org/articles/haji-alilu
  2. R. کردKhanam, Encycl. Ethnography Of Middle-East And آزربCیجان راAsia, 2005, p. 313
  3. M.تروریستjخود tahedi, "رجال آذربایجان در عصر مشروطیت", Tabrتورک چاپخانهٔ نقش جهان، 1948, p. 184
  4. مهدی مجتهدی، "رجال آذربایجان در عصر مشروطیت"، چاپخانه نقش جهان، , 1948
  5. حسن انزلی، اورمیه در گذر زمان، 2005, دستان
  6. هدایت، مهدی قلی (مخبرالسلطنه)، "خاطرات و خطرات (توشه‌ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه‌ای از دوره زندگی من")، چاپ سوم، تهران، زوّار، 1361
  7. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۶.
  8. Stephanie Cronin, 'The Making of Modern Iran: State and Society Under Riza Shah, 1921-1941', 2007, p. 207
  9. امان‌الله جهانبانی،"سرباز ایرانی و مفهوم آب و خاک: زندگینامهٔ خودنوشت سپهبد امان‌الله جهانبانی"، 2001, فردوس
  10. Hassan Arfa, "The Kurds: an historical and political study",Oxford U.P. , 1966, p.59-60
  11. Robin Leonard Bidwell, Kenneth Bourne, Donald Cameron Watt, "British Documents on Foreign Affairs--reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print: Persia II: A troubled year, July 1921-June 1922", University Publications of America, 1990, pp.188, 260, 300
  12. Donald Cameron Watt, Kenneth Bourne, "British Documents on Foreign Affairs--reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print: Soviet Russia and her neighbours, Apr. -Oct. 1920", University Publications of America, 1984, p.388
  13. http://khabarfarsi.com/ext/7470771
  14. «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.