تاریخ یعقوبی
تاریخ یعقوبی از قدیمترین تاریخ‌های عمومی به زبان عربی، نوشته احمدبن ابی یعقوب بن جعفربن وَهْب بن واضح یعقوبی است.[1]
سبک نگارش کتاب
این کتاب خلاصه‌ای است از تاریخ جهان از آغاز تا میانه‌های سده ۳ق است[1] که نکات آشکاری در مورد سازمان اداری و تشکیلاتی حکومت‌های سده ۲ و سده ۳ق روشن می‌کند. منشیگری و کاتب بودن یعقوبی به او کمک کرد تا اطلاعات گرانبهایی را در کتاب خود بگنجاند.[2]
ویژگی های کتاب
ویژگی آشکار تاریخ یعقوبی یاد سرگذشت امامان شیعه است. با توجه به تاریخ نگارش این اثر، باید دانست که تاریخ یعقوبی، قدیمی‌ترین تاریخ عمومی است که در تمدن اسلامی نگاشته شده و به دست ما رسیده است.
شیوه نگارش این کتاب، شیوه‌ای تاریخی است نه حدیثی. بدین معنا که یعقوبی مانند برخی از مورخان محدث، حوادث تاریخی را به صورت حدیث با ذکر سلسله سند نیاورده، بلکه به عنوان یک مورخ، پس از استفاده از مآخذ مختلف، کتاب خود را تألیف کرده است. کار او از این حیث شبیه کتاب اخبار الطوال دینوری و مروج الذهب مسعودی است؛ نه مانند تاریخ طبری. باید توجه داشت که گر چه شکل تألیف کتاب «تاریخی» است اما به دلیل آن که وی سند مطالب خود را نیاورده راه را برای بررسی سندی نقلها بر محققان بسته است.
فصل‌بندی کتاب
افزون بر آن، سیر تدوین کتاب یعقوبی، بر اساس «سالشمار» نیست؛ بلکه بر اساس سر فصلهای تاریخی مانند روی کار آمدن خلفاست. این شیوه‌ای است که مسعودی هم در کتاب مروج الذهب از آن پیروی کرده؛ در حالی که در تاریخ طبری حوادث به صورت سالشمار آمده است.
او به مناسبت ذکر وفات ائمه، خلاصه‌ای از سرگذشت و سخنان آنان را تا امام علی النقی آورده است.[1]
ترجمه کتاب
تاریخ یعقوبی را مرحوم دکتر محمد ابراهیم آیتی به همراه مقدمه‌ای سودمند در دو جلد ترجمه کرده و در سال ۱۳۴۲ شمسی توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب منتشر شده است.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، سرواژه: تاریخ یعقوبی
- ورهرام، غلامرضا (۱۳۷۱)، منابع تاریخی ایران در دوران اسلامی، تهران: امیر کبیر، ص. ص۱۶