تاریخ اجتماعی ایران (کتاب)
تاریخ اجتماعی ایران کتابی دربارهٔ تاریخ اجتماعی ایران است که به جنبه‌های اجتماعیِ فرهنگ، اخلاق، ادبیات و سیاست در تاریخ ایران می‌پردازد. این کتاب در ۱۰ جلد به زبان فارسی توسط مرتضی راوندی تألیف شده‌است. این کتاب یکی از مهم‌ترین مراجع در زمینه جامعه‌شناسی تاریخی ایران به‌شمار می‌رود.[1][2][3]
| کشور | تهران، استکهلم، سن خوزه |
|---|---|
| زبان | فارسی |
تعداد جلد | ۱۰ جلد (۱۲ مجلد) |
| موضوع(ها) | تاریخ اجتماعی |
| ناشر | ناشران مختلف |
تاریخ نشر | ۱۳۴۰ (به بعد) |
نگارش کتاب
مرتضی راوندی برای نگارش کتاب تاریخ اجتماعی ایران نزدیک به نیم قرن مطالعه و تحقیق کرد. او همزمان به فیش‌برداری پرداخته و در این مدت چند کتاب دیگر نیز دربارهٔ تاریخ ایران نگاشت.[4][3] به دلیل استقبال خوانندگان، راوندی با تقسیم‌بندی موضوعی کتاب دست به تدوین مجدد و انتشار تاریخ اجتماعی ایران بر این اساس کرد و در زمان حیات خود ۹ جلد از این مجموعه را منتشر کرد. آخرین جلد مجموعه نیز پس از مرگ راوندی به انتشار رسید.[5] پس از انقلاب چاپ کتاب ابتدا توسط انتشارات امیر کبیر و سپس انتشارات نگاه انجام شد.[1]
پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ اکثر کتاب‌های او به‌ویژه مجلدات اول تا سوم کتاب که به موضوعات مذهبی می‌پرداخت مجوز نشر نیافت. همچنین مجلدات ۹ و ۱۰ با عناوین «فرقه‌های مذهبی در ایران» و «تاریخ فلسفه در ایران» که در رابطه با اعتقادات ایرانیان بود، ناگزیر در سوئد چاپ شد.
فهرست مجلدات
| شماره مجلد | عنوان مدخل | مکان چاپ | انتشارات | نوبت چاپ | سال انتشار |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | تاریخ اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، هنری ایران و بزرگ‌ترین ملل باستانی از آغاز تا ظهور نهضت اسلامی | تهران | امیرکبیر | اول | ۱۳۴۷ |
| ۲ | ح‍ک‍وم‍ت‍ه‍ا و س‍ل‍س‍ل‍ه‌ه‍ای ایران از ح‍م‍ل‍ه اع‍راب تا اس‍ت‍ق‍رار م‍ش‍روطی‍ت | تهران | امیرکبیر | اول | ۱۳۴۷ |
| ۳ | زندگی طب‍ق‍ات و ق‍ش‍ره‍ای مختلف ج‍ام‍ع‍ه ایران | تهران | امیرکبیر | اول | ۱۳۴۷ |
| ۴ | شیوه حکومت و سازمان سیاسی و اداری (بخش اول) | تهران | امیرکبیر | اول | ۱۳۴۷ |
| ۴ | شیوه حکومت و سازمان سیاسی و اداری (بخش دوم) | تهران | امیرکبیر | اول | ۱۳۴۷ |
| ۵ | زندگی اقتصادی در ایران | تهران | مؤلف | اول | ۱۳۶۴ |
| ۶ | اخلاق و رسوم اجتماعی | تهران | مؤلف | اول | ۱۹۶۴ |
| ۷ | تفریحات ایرانیان (ورزش، شکار، لباس، مواد مخدر، میگساری، روسپی‌گری، بازی‌ها و … ) | تهران | مؤلف | اول | ۱۳۶۴ |
| ۸ | حیات ادب‍ی م‍ردم ایران (بخش اول) | تهران | نگاه | اول | ۱۳۷۴ |
| ۸ | حیات ادب‍ی م‍ردم ایران (بخش دوم) | تهران | نگاه | اول | ۱۳۷۴ |
| ۹ | فرقه‌های مذهبی در ایران | استکهلم سن خوزه | آرش زمانه | اول | ۱۹۹۱ |
| ۱۰ | تاریخ فلسفه و سیر تکاملی علوم و افکار در ایران | استکهلم سن خوزه تهران | آرش زمانه مهرآمین | اول | ۱۳۷۳ |
نسخهٔ گویا
کتاب تاریخ اجتماعی ایران به صورت صوتی و در قالب کتاب گویا نیز با مشخصات زیر منتشر شده‌است:
- تاریخ اجتماعی ایران، تألیف مرتضی راوندی، گوینده نسرین فرضیایی، تهران: دانشگاه تهران، [۱۳۹-]، ۱ لوح فشرده، ۱۲ س‌م.
برگزیدهٔ تاریخ اجتماعی ایران
محسن دامادی دست به خلاصه کردن کتاب تاریخ اجتماعی ایران زده و مجلدات این اثر را در ۱۲ مجلد مختصر خلاصه کرده است. نخستین مجلد از این مجموعه در ۵۷۶ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه از سوی انتشارات کاوش‌پرداز منتشر شده است.[6]
منابع
- خسروپناه، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن، م‍ردی که ب‍ار پ‍ژوه‍ش را ی‍ک ت‍ن‍ه بر دوش م‍ی‌ک‍ش‍ی‍د، رف‍ت، در ن‍گ‍اه‌ن‍و، ش ۴۲، (پ‍ای‍ی‍ز ۱۳۷۸): ص ۲۴۶ - ۲۴۹.
- خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا): تاریخ اجتماعی ایران، اثری گرانبها در زمینۀ جامعه‌شناسی تاریخی، نوشتۀ مهدی احمدی، نوشته‌شده در ۲۳ شهریور ۱۳۹۸؛ بازدید در ۳۱ ژانویۀ ۲۰۲۰.
- آفتاب: خلاصه و نقد کتاب تاریخ اجتماعی ایران، نوشتۀ حسین کلاته، نوشته‌شده در ۱۰ آبان ۱۳۸۹؛ بازدید در ۳۱ ژانویۀ ۲۰۲۰.
- ویکی فقه: ''تاریخ اجتماعی ایران، نوشتۀ مرتضی راوندی؛ بازدید در ۳۱ ژانویۀ ۲۰۲۰.
- بوکی‌ها: تاریخ اجتماعی ایران، نوشتۀ مرتضی راوندی، نوشته‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۳؛ بازدید در ۳۱ ژانویۀ ۲۰۲۰.
- خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): «برگزیده تاریخ اجتماعی ایران» منتشر شد، نوشته‌شده در ۲۲ مهر ۱۳۹۶؛ بازدید در ۳۱ ژانویۀ ۲۰۲۰.