بهره هوشی
بهرهٔ هوشی یا هوش‌بهر (IQ) (مخفف انگلیسی: Intelligence Quotient) روشی برای سنجش هوش انسان است. در فارسی گاهی به اشتباه آن را ضریب هوشی می‌نامند. ضریب (به انگلیسی:Coefficient)، یک عامل ضربی در برخی از جمله‌های یک عبارت ریاضی است که معمولاً یک عدد است؛ در حالی که بهره یا خارج قسمت (به انگلیسی:Quotient) حاصل تقسیم یک عدد (در این‌جا سن ذهنی) بر عددی دیگر (در این‌جا سن زمان‌شناختی یا تقویمی) است. بهرهٔ هوشی عددی با میانگین ۱۰۰ و انحراف معیار ۱۵ می‌باشد. از این رو در رده‌بندی و تقسیم هوش، به صورت میانگین نزدیک ۷۰٪ از مردم دارای هوش میانه، ۱۲٪ هوش بالاتر از میانه، ۲٪ درصد بسیار باهوش و ۱٪ افراد برگزیده را دربرمی‌گیرند. همین روند دربارهٔ افراد کم‌هوش، واپس‌ماندهٔ ذهنی و… در سوی دیگر پابرجا است.
روش به دست آوردن بهرهٔ هوشی
برای به دست آوردن بهرهٔ هوشی یک انسان، از وی آزمون‌های گوناگونی برای ارزیابی قابلیت‌های ذهنی وی گرفته می‌شود.[1] هر آزمون بخشی از ویژگی‌های مغزی فرد را که در زیر بخشی از آنها فهرست شده‌اند را می‌آزماید و سپس از روی آنها با نگرش به سن فرد، بهرهٔ هوشی حساب می‌شود.
یکی از روش‌های رایج برای اندازه‌گیری بهره هوشی در ایران استفاده از ابزار ماتریس‌های پیش‌رونده رِیوِن است. این آزمون که در سال ۱۹۳۸ توسط پن‌روز و ریون ساخته شده‌است دارای ۶۰ سؤال تصویری است و از پنج سری ۱۲ تایی (سریهای A,B,C,D,E) تشکیل شده‌است.[2] سوالات تست هوش ریون بدین شکل هستند که می‌بایست از میان ۶ تا ۸ تصویر جداگانه، تصویری را انتخاب کنید که تصویر ماتریس هر سؤال را تکمیل کند. معمولاً در دوره‌های مختلف سنی این آزمون از افراد گرفته می‌شود و این بدین معنی است که سن فردی که تست‌ها را تکمیل می‌کند در ارزیابی بهره هوشی اهمیت بالایی دارد.[3]که در این تست بالاترین طبقه، طبقه بهره هوش بالای ۱۲۷ هست که جزو افراد ممتاز و نخبه قرار می‌گیرند.
مخاطرات آزمون هوش
از زمانی که مطالعات زیادی در حوزهٔ روان‌شناسی شخصیت حاصل شد و انواع هوش و نظریه هوش‌های چندگانه برای افراد کشف و تعریف شد، آزمون‌های هوش از بررسی آی کیو فراتر رفت. از جمله انواع هوش می‌توان به
- هوش جسمانی: Physical Intelligence, PI
- هوش عقلانی: Intellectual Intelligence, II
- هوش هیجانی: Emotional Intelligence, EI
- هوش معنوی: Spiritual Intelligence, SI
اشاره کرد.
توانمندی‌های مغز
- تشخیص الگوها (Pattern recognition)
- قدرت حافظه کوتاه مدت (Short-Term memory)
- استفاده فرد از واژه‌ها (Vocabulary)
- سرعت محاسبه فرد (Computational speed)
- درک روابط یا جبر (Algebra)
- اطلاعات عمومی (General Knowledege)
- محاسبات ریاضیات (Arithmetic)
- درک فضایی (Spatial ability)
- منطق (Logic)
- تلفظ (Spell)
- ...
جستارهای وابسته
- طبقه‌بندی بهره هوشی
- هوش احساسی (EQ)
- هوش معنوی (SQ)
- هوش اجتماعی
- کم توان ذهنی
- مورون
- تیزهوش
- نابغه
- آلفرد بینه
- تئودور سیمون
- رابطه بهره هوشی با نژاد
- رابطه بهره هوشی با تغذیه
- بهره هوشی و ثروت ملت‌ها (کتاب)
منابع
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۹ آوریل ۲۰۲۰.
- کرمی، ابوالفضل (۱۳۹۵). اندازه‌گیری هوش کودک (ریون سیاه و سفید). انتشارات روان سنجی. شابک ۹۷۸۹۶۴۹۲۷۷۳۹۴.
- «تست هوش ریون (Raven) | تلنت یاب». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۷.
Wikipedia contributors, "Intelligence quotient," Wikipedia, The Free Encyclopedia
۴- رد، نقد، آسیب‌شناسی و شرح طرح جامع پذیرش و آموزش وکالت، سعید صالح احمدی، انتشارات گالوس، ۱۳۹۷.