باغ مصلای نائین

باغ مصلا دارای دو دروازه ی ورودی است. یکی از دیوار شمالی در راستای سر دروازه جا دارد که ورودی اصلی محسوب می شده‌است. ورودی دیگر دروازه ی جنوبی ست که بر محور شمالی جنوبی باغ و در راستای دروازه شمالی قرار گرفته‌است. راستای خیابان با محور ورودی اصلی و محور تقارن گذرها مطابقت دارد و از وسط ساختمان می‌گذرد.دو ردیف درخت پسته در دو طرف گذرهای کناری و میانی باغ کاشته شده و درختان کاج در باغ به صورت پراکنده کاشته شده‌اند.آبیاری باغچه‌ها و درختان باغ از طریق جوی‌های خاکی انجام می‌شود. جوی‌هایی که از پای درختان کناری دوطرف گذرهای اصلی باغ می گذرند. آبگیر و آبنمایی در سطح باغ وجود ندارد،ولی گذربندی فضای باغ از نظام هندسی معمول باغ‌های ایران استفاده کرده‌است.[1]

گنبدی فیروزه ای رنگ و بلند بر بلندی بخش میانی ساختمان قرار دارد. این گنبد بر بخش میانی تالار چایپا شکل پابرجا است که درراستای محور رو به قبله است. هشت در ورودی مشبک یکسان، دسترسی باغ را به تالار گنبد پوش آسان می‌کند. در هرجداره از بنای هشت وجهی دو در ورودی و روزنه‌ای وسیع در اطراف آن وجود دارد.که این معنای تمثیلی ست از بازکردن هشت در باغ بهشت بر این عمارت.[2] نقشه ی عمارت نقشه ی هندسی ساده ی هشت و نیم هشت است که اضلاع بلندتر آن با محور قبلی در یک جهت قرار گرفته و بر همین اساس چهار ضلع کوتاهتر در جهات فرعی قرار گرفته‌اند. هرکدام از اضلاع کوتاهتر ایوانی رو به باغ دارد که بین دو در ورودی جا گرفته اند، راستای دو ورودی در دو جهت عمود بر هم اصلی است.ایوان‌های مثل تالار انتظاری هستند برای ورود به ساختمان.هریک از ورودی‌ها به دالانی راه پیدا می‌کنند که دو به دو، در نزدیکی فضای گنبد خانه یکی شده‌است و به ورودی‌های اصلی گنبد خانه دسترسی دارد. جهت همه ورودی‌های گنبدخانه، در جهات فرعی ست که هندسه آن تابع فضای هشت و نیم هشت گنبد خانه است.در میان گنبدخانه سه سنگ قبر در کنارهم،پیام‌رسان مجموعه‌ای از قطعه‌های کوتاه شده از احوال سرگذشت مربوط به سه نفر از بزرگمردان خاندان پیرنیاست. سنگ نوشته شمالی،بیانگر احوال پیر عبدالوهاب (پیر نائین) است و دو سنگ نوشته میانی مربوط است به احوال ابوالحسن خان پیرنیا (معاضدالسلطنه) نواده پیر نائین و سنگ نوشته جنوبی، احوال حسین پیرنیا نواده دیگر پیرنیا ست.[1]