گویش کرشی

گویش کُرُشی یکی از گویش‌های زبان ایرانیان باستان و شبیه به زیان بلوچی است که در میان مردمی به نام کُرُشی رواج دارد (میراث ناملموس ایران). این گویش به عنوان میراث ناملموس استان هرمزگان در سال ۱۳۹۵ به شماره ۱۳۴۰ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسید. آبادی‌های کرش‌نشین در استان هرمزگان عبارتند از: جلابی، کهورکلاغی، لردو، محمودکلاهی، شاهبازان، خرگی، دلبودنی، ذرتی، کدوکار، گاومرده، گزریز(کهنه شهر)، کناران، حسین‌آباد، پشتکوه. دهنو پایین، باریز، توج، ریگو، سرچیل، طاهری، نوبست، کولغان. کلاهی، مازغ بالا و مازغ پایین، تم بلوچان، کولغ کاشی، بندزرک، کشقلمان بالا، کشقلمان پایین، گرازوئیه، دماغ ریگ، کهنه شهر(گزریز فعلی)، طالوار، گبرانی، میسکنک، سرمست، کولغ کلم، کرگان و همچنین به صورت پراکنده در نواحی مختلف استان فارس و میان ساربانان رایج است،[2] متکلمان این زبان در استان فارس در سال ۱۹۹۲ حدود ۱۶۰ تا ۲۰۰ نفر اعلام شده‌اند.[3] در استان فارس آن‌ها را «دارغه dârɣe» نیز می‌نامند. دارغه شکل تغییر یافته داروغه به معنی پاسبان و نگهبان است و به علت اینکه این شاهزادگان بی نام و نشان سال‌های متمادی در مشاغل نظامی و انتظامی مشغول خدمت بوده‌اند این نام بر آن‌ها جاری شده‌است.[4]

کروش‌ها گرچه امروزه تعداد زیادی تحصیلکرده و دانشگاهی دارند مع‌هذا شترداری و کشاورزی و دامداری در حاشیهٔ شهرها و روستاها، جزو مشاغل آنان است یا با تشکیل روستاهای مستقل اسکان یافته‌اند، تعدادی از آن‌ها خصوصادر استان فارس شیوهٔ دامداری و زندگی عشایری را رها نکرده‌اند و به پرورش بز و گوسفند و بعضاً گاو مشغولند.

غیر از تعدادی از کُرُش‌ها که هنوز کوچ می‌کنند و در پی مراتع مناسب در طی سال به سرحد و گرمسیر می‌روند، تعداد زیادی از آنان در نقاطی از جمله بالاده کازرون، کروش آباد منطقه دژگاه فراشبند و دادین و جدول ترکی و شور عبدل خانی در سمت جنوب و شمال بالاده و نقاطی در طول فیروزآباد تا خنج، فداغ، محمدزینا و بیرم لارستان، برخی قسمت‌های بخش علامرودشت لامرد و چاه سرخ مرودشت و احمدآباد شیراز و همچنین اطراف بندرعباس و میناب پراکنده‌اند.

این قول از زبان پیران کُرُش نیز شنیده شده‌ است که خود را تیره‌هایی از طایفه فارسی مدان می‌دانند. واژگان آن‌ها به خوبی نشان می‌دهد که کُرُشی شاخه‌ای از زبان‌های پارسی باستان نزدیک به زبان بلوچی است و ارتباطی با ترکی قشقایی ندارد.[5] زبان کُرُشی (Koroshi) جزئی از زبان‌های شمال غربی ایرانی است. جایی که زبان بلوچی در آن واقع شده‌است. این لهجه در تقسیم‌بندی زبانشناسی بخشی از لهجه‌ها و شاخه‌های زبان بلوچی قرار می‌گیرد. چون این لهجه خارج از محدوده جغرافیایی بلوچستان قرار گرفته‌است کمتر مورد توجه قرار گرفته‌است. زبان کروشی به علت همسایگی با زبان فارسی بسیاری از ویژگی‌های این زبان را به خود گرفته‌است.