پلاک وسایل نقلیه در ایران

یک خودرو با پلاک قدیمی ملایر

در دوران صدارت وثوق الدوله (۱۲۹۸ ه‍.ش) به درشکه‌ها و گاری‌ها پلاک‌هایی (به فرانسوى: plaque d’immatriculation) چسبانده شد و هر یک از آن‌ها دارای شماره‌ای شدند. در آن زمان متولی این کار اداره بلدیه (شهرداری) بود. تعویض و نصب پلاک بر روی خودروها در ایران قدمتی طولانی دارد، سابقه اولین خودرو پلاک شده در کشور، به سال ۱۳۰۵ همگام با ورود نخستین خودرو به کشور برمی‌گردد. در آن روزگارها قوانینی که شامل ۳۲بند بود برای شماره‌گذاری خودروها وضع شد که البته این قوانین سه سال بعد از ورود اولین خودروها به کشور یعنی در سال ۱۳۰۸ تنظیم شد. در آن سال، خودروها صاحب پنج پلاک شدند؛ نام کارخانه، آدرس مالک، نمره عقب، نمره جلو و پلاک مالیات. تصویب قوانین به همین‌جا ختم نشد؛ حدود ۱۳۰۸ وقتی تعداد اتومبیل سوارهای شخصی شهر به ۱۵۲۲ نفر رسید، قوانین مربوط نیز تغییر کرد و پلاک‌ها متشکل از نام شهر و حدود چهار عدد که در بالای نام شهر قرار داشت، شدند.

در گذشته در پلاک خودروها پنج رقم و نام شهری که خودرو در آن پلاک شده بود دیده می‌شد یا به همراه شماره پلاک و نام شهر عددی دیگر در آن درج می‌شد. با افزایش خودرو در کشور، تصمیمی اتخاذ شد تا یکی از حروف الفبای فارسی نیز به نام شهرها افزوده شود و سپس نوبت به پلاک‌هایی رسید که نام شهر با عدد دورقمی ترکیب و پلاک‌های جدیدی بر روی خودروها نصب شد. در دهه هفتاد، خودروها دیگر از آن شکل و شمایل قدیمی خارج شده و پلاک‌ها نیز لیزری شده بود. در سال ۱۳۷۸ با آمدن پلاک‌های لیزری، مسئولین تصمیم گرفتند که باید همه پلاک‌های خودروها یکسان شوند و این نوع پلاک روی همه خودروها نصب شود. طرح تعویض پلاک در سطح کشور آغاز شد. در این طرح مالکان خودرو، موظف به دریافت برچسب تعویض پلاک شدند و بابت آن برچسب‌ها نیز در آن روزگار مبلغی از آن‌ها گرفته شد.

پلاک لیزری

در دهه هشتاد، نوبت به پلاک‌های ملی رسید که هم دارای ابعاد و طرحی جدید بود و هم در نوع شماره‌گذاری و چیدمان اعداد و حروف در کنار یکدیگر بدیع به نظر می‌رسید. مشکلات تعویض پلاک به گونه‌ای بود که در سال ۸۳، میان نیروی انتظامی و دیوان عدالت اداری اختلاف نظرهایی به وجود آمد که این اختلافات موجود موجب سرگردانی و بلاتکلیفی مردم شد. در همین خصوص، خزانه دار شورای شهر تهران در یکصد و یازدهمین جلسه علنی شورای شهر، با اشاره به ۷۰۰ هزار خودروی پلاک شده طی سال‌های ۸۰ تا۸۳ از دیوان عدالت اداری درخواست کرد که «اگر مصوبه دیوان عدالت اداری (غیرقانونی بودن عدم ثبت تعویض پلاک‌ها در دفاتر اسناد رسمی) وجاهت قانونی دارد سایر مسئولان هم باید آن را برای رهایی مردم از سرگردانی بپذیرند و اجرا کنند.» این مشکلات همچنان تا سال ۸۷ ادامه داشت تا اینکه رئیس مرکز شماره‌گذاری راهنمایی و رانندگی اعلام کرد که حدود یک میلیون پلاک قدیمی وجود دارد که هنوز به پلاک کشوری تبدیل نشده‌اند و ۵۰۰هزارزوج پلاک مربوط به سال‌های دهه ۴۰ و اوائل ۵۰ است که در حال حاضر وجود خارجی ندارند و از بین رفته‌اند.

نوار آبی

در دهه هشتاد؛ در پلاک‌های جدید کدهای دورقمی که در سمت راست این پلاک‌ها بود، معرف محل سکونت و آدرس شهر و منطقه‌ای بود که مالک خودرو در زمان خرید خودرو به ادارهٔ شماره‌گذاری اعلام کرده بودند. تفاوت فاحش و اصلی و شاید دلیلی که باعث نصب این نوع پلاک بر خودروها شد، در این بود که این پلاک به خودرو تعلق نداشت و متعلق به مالک خودرو بود و با انتقال خودرو به شخصی دیگر پلاک انتقال نمی‌یافت و پلاک تنها به شخص تعلق داشت و با تغییر وسیلهٔ نقلیه، شخص همواره از پلاک ثابتی استفاده می‌کند. پلاک با طرح جدید تا حدود بیش از ۶۱ میلیون خودرو شخصی را می‌تواند تحت پوشش قرار دهد و تعداد خودرو در اسفند ۱۳۹۲ توسط مرکز پژوهش‌های مجلس ۱۵٫۱ میلیون عدد اعلام شد.

یک پلاک رند در شهر تهران

پلاک‌های وسایل نقلیه ایرانی دارای یازده نوع برای خودروها و پلاک موتورسیکلت‌ها هستند که در چهار رنگ صادر می‌شوند. شماره‌گذاری خودروها نیز به صورتی است که می‌توان از شماره پلاک آن‌ها به اطلاعاتی مانند استان صادرکننده پلاک، تاریخ صدور پلاک و … پی برد. انواع پلاک‌ها شامل موارد زیر است:

پلاک خودرو شخصی در تهران

پلاک خودرو شخصی در شیراز

• شخصی
• تاکسی
• عمومی
• دولتی
• جانبازان و معلولین
• ترانزیت
• کشاورزی
• تشریفات
• نظامی
• تاریخی
• موتورسیکلت‌ها
• مناطق آزاد تجاری صنعتی

خودروهای شخصی

پلاک‌های ملیِ شخصی، همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است، برای خودروهای شخصیِ معمولیِ جامعه صادر می‌شود. این پلاک‌ها به شکل مستطیل هستند و از چپ به راست خوانده می‌شوند که به ترتیب شامل یک عدد دورقمی، یک حرف از الفبا، یک عدد سه‌رقمی و در آخر یک عدد دورقمی در یک کادر مربع‌شکل که نشان‌دهندهٔ محل صدور پلاک است را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال، در ایلام عدد ۹۸ نشان‌دهندهٔ شهرستان‌های ایلام است که وقتی حرف ل در پلاک باشد به معنی شهرستان سیروان است و حرف ط به معنی شهرستان بدره است و تفاوت آن با عدد آخر پلاک در این است که عدد آخر پلاک ممکن است منطقهٔ بزرگتری را نشان دهد، در حالی که حروف مناطق دقیق‌تری را نشان می‌دهد.

پلاک شخصی

پلاک‌های ملی شخصی با اعداد و حروف مشکی در یک پس‌زمینهٔ سفیدرنگ ساخته می‌شوند که در سمت چپ آن‌ها در یک نوار آبی‌رنگ، پرچم ایران و عبارت I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده‌است. در قسمت زیر اعداد نویسه‌های کوچک‌تری وجود دارد که در سمت چپ شماره پلاک به لاتین و در سمت راست تاریخ تولید پلاک نوشته شده‌است.

حروف مورد استفاده در پلاک خودروهای شخصی:

ب، ج، د، ژ (معلولین)، س، ص، ط، ق، ل، م، ن، و، هـ، ی

پلاک ویژه معلولین و جانبازان

این پلاک ویژهٔ معلولین و جانبازان طراحی شده‌است. دلیل طراحی این پلاک این بوده‌است که در صورت پارک در محل پارک ویژهٔ معلولین و جانبازان قابل تشخیص باشند و همچنین برای دادن سهمیه بنزین و درمان نیز ساماندهی شوند. این پلاک کاملاً شبیه به پلاک ملی شخصی صادر می‌شود و تنها تفاوتش در این است که در آن به جای حروف از نماد ویژه معلولین و جانبازان استفاده شده‌است. این پلاک در برخی سامانه‌ها مانند تاکسی‌های اینترنتی یا سامانه‌های مربوط به عوارض خودرو - که از نماد استفاده نمی‌کنند- به صورت حرف «ژ» نمایش داده می‌شود. در این پلاک سرشماره ۱۱ تا ۴۹ برای افراد جانباز و سرشماره ۵۱ تا ۹۹ برای افراد معلول در نظر گرفته شده است.

پلاک‌های گذرموقت

این پلاک برای خودروهایی طراحی شده‌است که از خارج از کشور و یا از مناطق آزاد تجاری وارد شهرها می‌شوند و برای آن‌ها مهلت محدودی مشخص شده‌است. در این پلاک از حرف گ استفاده می‌شود و یک تاریخ نیز در قسمت پایینی کادر مربع‌شکل به پلاک اضافه شده‌است.

تاکسی

پلاک ملی تاکسی‌ها فقط برای ناوگان تاکسی رانی در ایران صادر می‌شود. شکل پلاک تاکسی‌ها شبیه به پلاک خودروهای شخصی است؛ با این تفاوت که رنگ زمینهٔ آن زرد و حرف الفبای آن ت است که در بالای آن کلمهٔ TAXI (تاکسی) به لاتین نوشته شده‌است. کد منطقهٔ صدور پلاک در واقع محل انجام وظیفه تاکسی را مشخص می‌کند. اعداد و حروف این پلاک مشکی بوده و بر روی یک پس‌زمینهٔ زردرنگ چاپ می‌شود. این نوع پلاک به صورت کد منطقه‌ایِ مرکز استان‌ها (غیر از استان تهران) صادر می‌شود.

عمومی

پلاک ملی خودروهای عمومی، پلاکی است که به خودروهای حمل‌ونقل عمومی مانند تریلی‌ها، وانت‌بارها، اتوبوس و مینی‌بوس‌ها و … تعلق دارد. اعداد و حروف این پلاک مشکی است و بر روی یک پس‌زمینهٔ زرد رنگ چاپ می‌شود. در این نوع پلاک حرف ع به معنای عمومی چاپ می‌شوداین نوع پلاک به صورت کد منطقه ای مرکز استان (به غیر از تهران) صادر میشود

دولتی

این پلاک مخصوص خودروهای دولتی اعم از سواری، اتوبوس، مینی‌بوس، کامیون و… است. این پلاک به شکل مستطیل است و از چپ به راست خوانده می‌شود و از چپ به راست شامل یک عدد دورقمی، حرف الفـ، یک عدد سه‌رقمی و یک عدد دورقمی در کادر مربع‌شکل است. اعداد و حروف این پلاک سفیدرنگ است که بر روی یک پس‌زمینهٔ قرمزرنگ چاپ می‌شود.

نظامی

این پلاک ویژه خودروهای نیروی انتظامی (پ)، سپاه (ث)، وزارت دفاع (ز)، ارتش (ش) و ستاد کل فرماندهی نیروهای مسلح (ف) است. این پلاک به شکل مستطیل است و از چپ به راست خوانده می‌شود که شامل یک عدد دورقمی، یک عدد سه‌رقمی، و در آخر، یک عدد دورقمی در یک کادر مربع‌شکل است که محل صدور پلاک را نشان می‌دهد.

پلاک خودروهای تاریخی

پلاک خودروهای تاریخی ایران پلاکی است که به خودروهای قدیمی که دارای ویژگی‌های زیر باشند:

• خودروهای نفیس: خودروهایی که بیش از ۵۰ سال از تولید آن گذشته باشد.
• خودروهای قدیمی: خودروهایی که بیش از ۲۵ سال از تولید آن گذشته باشد و از لحاظ طراحی و مهندسی ساخت یا کاربردی بی‌نظیر باشد.
• خودروهای ویژه: خودروهایی که دارای بعد فرهنگی باشد.

این پلاک به شکل مستطیل است و برخلاف سایر پلاک‌های مورد استفاده، اندازهٔ آن به صورت استاندارد آمریکایی (دارای ۱۲ اینچ طول و ۶ اینچ عرض) است و به سه قسمت مستطیلی تقسیم می‌شود که در مستطیل سمت راست بالا عبارت تاریخی ذکر شده، در سمت راست پایین شمارهٔ پلاک قید شده و در سمت چپ پلاک در یک نوار آبی‌رنگ پرچم ایران در بالا که زیر آن عبارت I.R. IRAN نوشته شده و در قسمت پایین همین نوار عکسی از مکانی تاریخی زده شده‌است.

پلاک سیاسی

|} پلاک سیاسی مخصوص خودروهای سفارت‌ها است و فقط کارکنان شاغل در سفارت می‌توانند از این خودروها استفاده کنند. صاحبان این خودروها بدون عوارض واردات خودرو می‌توانند خودرو خود را وارد کنند. حرف میانی در این پلاک‌ها به دو صورت D (برای دیپلمات‌ها) و S (برای خدمات سفارت‌خانه‌ها) است. در رابطه با این خودروها باید کمال دقت را داشته باشید، چرا که طبق قوانین دیپلماتیک، این خودروها از حفاظت خاصی برخوردار هستند و در صورت تصادف با آن ها باید مسیر سختی را بگذرانید.

پلاک تشریفات

توجه: به علت محدودیت در واگذاری کدهای جدید، در آینده و به مرور پلاک‌ها از تفکیک شهرستان خارج شده و به صورت استانی واگذار خواهند شد.

این نوع پلاک ویژهٔ موتورسیکلت‌ها است که فقط در قسمت عقب وسیله نقلیه نصب می‌شود و این پلاک به صورت مستطیل بوده و اندازه آن مطابق با استاندارد پلاک‌های موتورسیکلت در اروپا است. این پلاک به سه بخش تقسیم می‌شود که در قسمت بالا چپ، مستطیل آبی‌رنگ با پرچم و نوشتهٔ I.R. IRAN قرار گرفته‌است. در قسمت بالا یک عدد سه‌رقمی وجود دارد که نشانگر محل صدور پلاک است. در پایین نیز یک عدد پنج‌رقمی وجود دارد.

این نوع پلاک ویژهٔ مناطق آزاد تجاری است. این پلاک به شکل مستطیل است و برخلاف سایر پلاک‌های مورد استفاده اندازهٔ آن به صورت استاندارد آمریکایی (پلاک‌های استاندارد آمریکایی با ۱۲ اینچ طول و ۶ اینچ عرض) است. در سمت راست و قسمت بالای ان عدد پنج‌رقمی به فارسی و در قسمت پایین آن عدد پنج‌رقمی به لاتین نوشته شده و در سمت چپ این پلاک یک نوار آبی وجود دارد که در قسمت بالا پرچم جمهوری اسلامی ایران ومخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران و در قسمت پایین آن نشان منطقه آزاد تجاری و نام ان به لاتین نوشته شده‌است. اعداد و حروف این پلاک مشکی است و بر روی یک پس‌زمینهٔ سفیدرنگ چاپ می‌شود.

مرداد ماه ۱۳۹۶ پلیس راهور از پلاک‌های جدید منطقهٔ آزاد رونمایی کرد که مشخصات بارز آن یکسان‌سازی پلاک تمامی مناطق آزاد و تخصیص کد عددی علاوه بر درج نام و لوگوی منطقهٔ آزاد در سمت راست پلاک است؛ که همانند قبل حروف به صورت فارسی در بالا و به صورت انگلیسی در پایین نوشته می‌شود. به‌طور مثال کد ۱۱ مربوط به خودروهای شخصی پلاک سفید منطقه آزاد قشم و کد ۱۲ مربوط که خودروهای تاکسی و عمومی پلاک زرد است. (با کدهای پلاک ملی اشتباه گرفته نشود). هم‌اکنون این پلاک جایگزین پلاک‌های طرح قدیم شده و مالکین خودروهای منطقهٔ آزاد می‌توانند نسبت به تعویض پلاک خودروی خود به پلاک جدید اقدام کنند.

پلاک طرح قدیم مناطق آزاد تجاری در ایران

• پلاک مناطق آزاد
• پلاک‌های بین‌المللی
• پلاک نظامی
• تشخیص خودکار شماره پلاک خودرو
• مراکز تعویض پلاک خودرو در ایران
• پلاک وسیله نقلیه

• هر شماره پلاک متعلق به چه استانی است؟ در ایسنا