پروژه ققنوس ایران

پروژه ققنوس از افراد و گروه‌های مختلف علمی و دانشگاهی تشکیل شده‌است.[4] «دکتر آرمند اشرف‌زاده»، «دکتر فرداد فروزان»، «دکتر فرخ زندی»، «دکتر کاوه راد»، «دکتر سیاوش مشفق همدانی»، «دکتر نامدار بقایی یزدی»، دکتر «هوشنگ لاهوتی»از اعضای هیئت هماهنگی این اندیشکده هستند. مدیریت هماهنگی پروژه ققنوس که در آغاز بر عهده الهیار کنگرلو متخصص بخش نوروبیولوژی و فیزیک مغناطیسی دانشگاه کلمبیا قرار داشت، در این دوره بر عهده دکتر کاوه راد قرار گرفته است.[5]

نام و نشان‌واره این پروژه از پرنده ای افسانه ای به نام ققنوس برگرفته شده که مرغی نادر و تنهاست و جفتی و زایشی ندارد. اما هزار سال یک بار، بر توده‌ای بزرگ از هیزم بال می‌گشاید و آواز می‌خواند و چون از آواز خویش به وجد و اشتیاق آمد، به منقار خویش آتشی می‌افروزد و با سوختن در آتش ت خمی از وی پدید می‌آید که بلافاصله آتش می‌گیرد و می‌سوزد و از خاکستر آن ققنوسی دیگر متولد می‌شود.

شعار این پروژه هم که در لوگوی آن ثبت شده این است: «توانا بود هر که دانا بود».[6]

پیش از آنکه پروژه ققنوس ایران (Phoenix Project of Iran-PPI) در روز جمعه سوم اسفند ۱۳۹۷ برابر با ۲۲ فوریه ۲۰۱۹ در دانشگاه واشینگتن اعلام موجودیت کند، چندین سال تلاش برای پایه‌گذاری و اجرای چنین نهاد علمی صورت گرفته بود.

اندیشه‌ی پروژه ققنوس ایران که مبتکر و بنیانگذار آن شاهزاده رضا پهلوی است، و تلاش برای برپایی یک نهاد علمی جهت یافتن پاسخ‌های کارشناسانه‌ی عملی به دشواری‌ها و مشکلات روزافزون ایران تحت حکومت جمهوری اسلامی، در یک نشست سیاسی شکل گرفت.

در اواخر تابستان سال ۲۰۰۷ میلادی (اواخر شهریور ۱۳۸۶ خورشیدی) شاهزاده رضا پهلوی در دیدار با اعضای یک گروه سیاسی به نام «جنبش نجات» که با هدف برنامه‌ریزی برای تدوین راهکاری جهت نجات ایران از چنگال رژیم مذهبی تشکیل شده بود، نظری را ابراز کرد که نخستین سنگ بنای تأسیس یک تشکیلات غیرسیاسی و صرفا علمی و پژوهشی را گذاشت.

رضا پهلوی گفت که برای یافتن راه‌های برطرف ساختن انبوه مشکلات ایران، اندیشکده‌ای لازم است که در آن استادان و کارشناسان رشته‌های مختلف برای مسائل و مشکلات عدیده‌ی ایران، راه حل‌های علمی ارائه دهند چرا که این کارشناسان مانند یک پزشک حاذق، می‌توانند برای مسائل گوناگون، راهکارهای مناسب پیدا کنند.

در آن نشست که جمعی از دانشگاهیان و آکادمیسین‌های ایرانی حضور داشتند، پروفسور نصرت واحدی فریدی از استادان بنام دانشگاه صنعتی آریامهر (که پس از انقلاب به نام مجید شریف واقفی مجاهدی که در سال ۱۳۵۴ در درگیری‌های درونی سازمان مجاهدین خلق ایران کشته شد، دانشگاه صنعتی شریف نام گرفت)، این ایده را برای دانشمندان و متخصصان و کارشناسان رشته‌های مختلف برتر و مهمتر از فعالیت سیاسی تشخیص داد و به ابتکار خود در پی برپایی تشکیلاتی جهت عملی کردن این پیشنهاد برآمد.

به این ترتیب «انجمن ایران فردا» (Iran Future Association- IFT) تشکیل شد وپس از چندی، نخستین کنفرانس غیرعمومی آن در یازدهم ژوییه ۲۰۰۸ میلادی (۲۱ تا ۲۳ تیرماه ۱۳۸۷ خورشیدی) به مدت سه روز، درتورنتو به همت و میزبانی دکتر کاوه راد از اعضای اولیه این انجمن برگزار شد. عنوان این کنفرانس «آینده ایران؛ به سوی ایران آزاد و دمکراتیک» بود.

هدف این نشست که رضا پهلوی نیز در آن حضور داشت، شناخت دیدگاه‌های کارشناسی شرکت‌کنندگان، در مورد مسائل مربوط به دوره « پساجمهوری اسلامی» در عرصه‌های کلیدی بود. ولی خود تشکیلات «انجمن ایران فردا» با دشواری‌های چندی روبرو بود که همواره مشکل بسیاری از سازمان‌های ایرانی خارج از کشور بوده است از جمله نداشتن منابع مالی سالم برای تامین هزینه‌های جاری، که این هزینه‌ها شامل هیچگونه پرداخت مالی به پژوهشگران این سازمان نمی‌شد، چرا که جملگی اعضا داوطلبانه در آن فعالیت می‌کردند. بدون منابع مالی و همچنین به دلیل پراکنده بودن همراهان «انجمن ایران فردا» در سراسر جهان، در شرایطی که امکان ارتباطات مانند امروز از طریق تکنولوژی‌های جدید ممکن نبود، آن ایده‌ی علمی در نطفه باقی ماند.

نام شرکت‌کنندگان در کنفرانس «انجمن ایران فردا» (Iran Future Association- IFT) به ترتیب حروف الفبا از این قرار است: صمد اسدپور، مهشید اسدی، سیروس اسدی، آرماند اشرف‌ زاده، خلیل انداچه، فائق جدلی، کاوه راد، فوژان زینی، نادر صدیقی، مهندس مسعود عزیزی، فرهاد قابوسی، خسروی کردستانی، منصور کشفی، کیومرث نعیمی، علی نیری، نصرت واحدی فریدی.

در مارس ۲۰۱۸ میلادی (۱۳۹۶ خورشیدی) دومین اقدام برای برپایی یک اندیشکده ایرانی در خارج از ایران با نام «گروه اندیشمندان ایران» صورت گرفت و این بار نیز پروفسور نصرت واحدی فریدی با اعضای جدید، آنها را به دومین گردهمایی در واشینگتن با عنوان «استراتژی رشد و توسعه برای آینده ایران» دعوت کرد.

در این نشست نیز شاهزاده رضا پهلوی شرکت داشت و ایده‌های تازه‌ای برای بررسی و پژوهش و ارائه‌ی راهکارهای عملی جهت حل مشکلات ایران و ایرانیان که هر روز بر آنها افزوده نیز می‌شد مطرح گشت. ولی باز هم با دشواری‌های گذشته مانند منابع مالی سالم و محدودیت سفر اعضا از جمله سفر خود پروفسور نصرت واحدی فریدی که ساکن آلمان است به آمریکا همراه شد و پیشبرد سازماندهی این گروه نیز متوقف ماند.

در کنفرانس واشینگتن که زیر عنوان «استراتژی رشد و توسعه برای آینده ایران» برگزار شد این افراد (قید نام به ترتیب حروف الفبا) شرکت داشتند: سیروس اسدی، مهشید اسدی، آرماند اشرف‌ زاده، خلیل انداچه، فائق جدلی، فرید خاوری، کاوه راد، نادر صدیقی، مسعود عزیزی، قدرت‌الله عظیما، محسن فخرائی، فرداد فروزان، منصور کشفی، اللهیار کنگرلو، داریوش ملک‌نیازی، سام میریان، کیومرث نعیمی، حمید نورانی، نصرت واحدی فریدی.

این‌بار شاهزاده رضا پهلوی با توجه به محدودیت‌های بازدارنده، مانند سفر و مشکل ویزا، دکتر الهیار کنگرلو، یکی از اعضای «گروه اندیشمندان ایران» را مامور تدارکات سازمانی با نام «ققنوس» کرد تا در چارچوب قوانین مربوط به فعالیت‌ نهادهای غیرانتفاعی در آمریکا در شهر واشینگتن به ثبت برسد و بتواند کارشناسان و پژوهشگران ایرانی را از سراسر جهان، از جمله ایران، با توجه به امکانات ارتباطی امروز، در خود گرد آورد. به این ترتیب «ققنوس» به پشتوانه‌ی بیش از ده سال تلاش و هماهنگی‌های مداومی که در سال ۲۰۱۸ صورت گرفت، در ۲۲ فوریه سال ۲۰۱۹ میلادی (سوم اسفند ۱۳۹۷ خورشیدی) طی یک کنفرانس مطبوعاتی با حضور شاهزاده رضا پهلوی در دانشگاه جرج واشینگتن اعلام موجودیت کرد. این پروژه با شعار «توانا بود هر که دانا بود» هدف خود را تلاش مداوم برای پیوند علم با سیاست و جامعه اعلام کرد.

پروژه ققنوس ایران نخستین کنفرانس علمی خود را حدود چهار ماه پس از اعلام موجودیت طی سه روز از ۳۱ ماه مه تا ۲ ژوئن ۲۰۱۹ در شهر تورنتو در کانادا برگزار کرد و طی آن، علاوه بر بررسی مسائل مبرم اقتصادی و اجتماعی و محیط زیستی ایران، برای نخستین بار، نتایج دو نظرسنجی مستقل از ایرانیان درباره دو موضوع مبرم کشور ارائه شد. داده‌های اطلاعاتی این نظرسنجی‌ها نکات مهمی مبتنی بر پژوهش تجربی در اختیار همگان قرار داد. این نظرسنجی‌ها درباره سیل خانمان‌برانداز اواخر اسفند ۹۷ و اوایل فروردین ۹۸ و همچنین نافرمانی مدنی بودند.

پس از آن ققنوس نظرسنجی «ردیتوس» یا «بازگشت» را در رابطه با تمایلات و امکانات ایرانیان خارج از کشور برگزار کرد. ققنوس نظرخواهی‌های دیگری را درباره نافرمانی مدنی پس از اعتراضات آبان ۹۸ و همچنین انتخابات مجلس شورای اسلامی در دوم اسفند ۹۸ برگزار کرد که نتایج آماری و ارقام این نظرسنجی‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی ققنوس و وبسایت این اندیشکده منتشر شده است.

پروژه ققنوس ایران در سپتامبر ۲۰۱۹ (شهریور ۱۳۹۸) اعلام کرد که در حال بازسازی دمکراتیک ساختار خود است تا استراتژی نوین این پروژه علمی را تحت عنوان ققنوس2.0 اعلام کند.

داریوش سجادی در مطلبی با عنوان «ققنوس با خوک نمی‌پرد؛ شازده!» به نقد این پروژه پرداخت و نوشت که این افراد پس از آنکه برای دریافت تابعیت آمریکا در مراسم تحلیف آن کشور قسم خورده‌اند که: «کلاً و تمامی وفاداری خود به هر پادشاه یا دولتمرد و دولت و حکومت و مملکتی که تاکنون شهروند آن بوده‌ام را طرد کرده» اند نمی‌توانند از موضع ایرانیان اظهار نظر یا اقدامی کنند. وی به میهن‌پرستی ناصر خسرو اشاره کرده که می‌سراید:[7]

علی علیزاده نیز منابع مالی این پروژه و نحوه پوشش خبری بی‌بی‌سی پیرامون افتتاح آنرا مورد نقد قرار داد و از سفیر ایران خواست که این مورد را که فاقد «یک کلمه نقد، بدون پرسشگری از مهمترین امر در غرب یعنی #شفافیت_بودجه، و بدون گفتگو با یک منتقد برای بالانس خبر و یک رپرتاژ آگهی» بوده‌است را به OFCOM گزارش کند.[8]

از انجا که فرخ زندی چند سال قبل در پارلمان کانادا خواستار تحریم بانک مرکزی و نفت و گاز ایران شده بود، حضور او در میان اعضای هیئت موسس پروژه ای که شعار خود را بازسازی ایران اعلام کرده مورد انتقاد قرار گرفت.[8]

• مخالفان جمهوری اسلامی ایران
• فرار مغزها در دوران جمهوری اسلامی
• بازگشت نخبگان به ایران

• پروژه ققنوس ایران
• پیشینه پروژه ققنوس ایران
• جبهه دوم ایران/بررسی پروژه «ققنوس»
• چالش معرفی صفحات مجازی شاهزاده