پاول ویلیکوفسکی

«یک اسب در راه‌پله» که جزو همان رمان‌هایی بود که در سال ۱۹۸۹ منتشر شد، یک تک‌گویی درونی است. قهرمان رمان سفری طولانی را با یک خودرو آغاز می‌کند تا از هراسی که به واسطه مرگ مادرش و چشم‌انداز مرگ خودش به آن دچار شده، فرار کند.

طرح رمان درست پیش از فروپاشی کمونیسم شکل گرفته‌است و شیوه‌ای او در نوشتن، آمیختن حوادث و روایت‌های مختلف از موقعیت‌های پوچ است.

ویلیکوفسکی در این رمان و دیگر آثارش، به «کشور کوچک» خود، نقش نویسنده و حتی زندگی شخصی‌اش نگاهی انتقادی دارد. برخی معتقدند که او قصد به سخره گرفتن نداشت و فقط از بیهوده فخر فروختن اجتناب می‌کرد.

با این حال، مقام‌ها و مردم اسلواکی قدر این نویسنده خودشان را به خوبی می‌دانند.

این نویسنده اسلواک، پس از فروپاشی کمونیسم هم همچنان دربارهٔ چکسلواکی دوران کمونیسم می‌نوشت. مثلاً در رمان «بیوگرافی شر» که سال ۲۰۰۹ منتشر شد، او به تقلب‌ها و کنترل‌های گسترده در دوران کمونیسم پرداخته‌است.

او با این حال نسبت به دوران پس از کمونیسم، تصوری واقع‌گرایانه داشت: «آنهایی که در «اردوگاه سوسیالیسم» زندگی می‌کردند، از زندگی در «جهان غرب» تصوری ایدئالیستی داشتند، زیرا اطلاعاتی به آنان نمی‌رسید. اما همیشه واقعیت با ایده‌آل‌ها متفاوت است».

ویلیکوفسکی تنها نویسنده‌ای بود که توانست دو بار معتبرترین جایزه کشور خود (Anasoft Litera) را از آن خود کند.

رمان «یک سگ روی جاده»، در واقع ادامه همان سفری است که در «یک اسب در راه‌پله» شروع شده بود؛ اما در دوره‌ای دیگر و به شیوه‌ای دیگر.

«یک سگ روی جاده» که ۱۰ سال پس از فروپاشی دیوار برلین نوشته شد و در سال ۲۰۱۰ در اسلواکی منتشر شد، یکی از بهترین رمان‌های این نویسنده به‌شمار می‌رود. این رمان نیز زبان‌های مختلف ترجمه شده و منتقدان ادبی طنز کنایه‌آمیز موجود در آن را بسیار ستوده‌اند.

راوی «یک سگ روی جاده»، یک ناشر بازنشسته و نماد «اسلواکی رسمی» است که پس از فروپاشی کمونیسم در بلوک شرق اروپا، مأموریت دارد که علاوه بر شناسایی تأثیر فرهنگ اسلواکی در کشورهای اتریش و آلمان، ادبیات اسلواکی را نیز در کشورهای غرب اروپا عرضه کند.

ویلیکوفسکی در گفتگوی تأکید کرده که پس از فروپاشی دیوار برلین، به عنوان یک نویسنده اسلواک نیازی نداشت که به کشورهای دور برود، کافی بود به کشورهای همسایه اسلواکی سفر کند، تا برای نوشتن الهام بگیرد.

در این سفر اروپایی، به شرایط به دنیا آمدن در یک کشور کوچک سابقاً کمونیست می‌پردازد و این پرسش را از خود می‌پرسد که «چگونه می‌توان اسلواک بود؟» آن هم در جایی که «موتسارت ندارد». این که نوشتن در یک زبان اقلیت چه ویژگی‌هایی دارد.

در جاهایی از رمان که راوی و نویسنده یکی می‌شوند، آمده‌است: «برای آنان [اروپایی‌ها] من اسلواک هستم، در زامبیا یا سنگاپور من اروپایی هستم، و در کره ماه یک انسان، به همین سادگی.» در واقع، راوی «یک سگ روی جاده»، سفری در چندین مسیر و بدون مقصد است؛ پر از حواشی و تأملات دربارهٔ هویت.

پاول ویلیکوفسکی، هرگز از انتقاد از نویسندگانی چون توماس برنهارت، نویسنده اتریشی (۱۹۳۱ تا ۱۹۸۹) دربارهٔ نقش نویسنده دست نشست. او معقتد بود تصویر نویسنده به عنوان یک «حقیقت آشکار» واقعیت ندارد و اساساً این موضوع هیچ ارتباطی با اهمیت ادبیات ندارد.

راوی «یک سگ روی جاده» در جایی از رمان می‌گوید: «من فقط می‌خواستم خوانندگان فراموش نکنند که اندیشیدن، چیز خوبی بود».