هم‌نوع‌خواری
در جانورشناسی به عمل مصرف تمام یا بخشی از بدن فردی از یک گونهٔ جانوری توسط فردی دیگر از همان گونه به عنوان غذا، عمل هم‌نوع‌خواری (Cannibalism) می‌گویند. واژه Cannibalism (هم‌نوع‌خواری) برگرفته از نام مردم جزیره‌ای بنام Canibales می‌باشد. این قبیله جنگجو عادت داشتند با اجساد دشمنانشان یا اسرای جنگی مهمانی بگیرند. این اسم امروزه برای هر جانوری که سایر اعضاء هم گونه‌اش را مورد مصرف غذایی قرار دهد بکار می‌رود.
بر خلاف آنچه پیش از این پنداشته می‌شد، هم‌نوع‌خواری تنها از روی گرسنگی شدید یا حالت‌های غیرطبیعی رخ نمی‌دهد بلکه در گونه‌های مختلفی از جانداران به‌طور معمولی نیز رخ می‌دهد. حدود ۱۴۰ گونه مختلف نسبت به هم‌نوع‌خواری در شرایط مختلف تمایل نشان می‌دهند. در واقع، دانشمندان اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که هم‌نوع‌خواری در سراسر جوامع طبیعی رواج دارد.
خوردن همنوع به‌ویژه در جوامع آب‌زی دیده می‌شود. در حدود ۹۰ درصد از سازواره‌های آب‌زی در مرحله‌ای از زندگی خود دست به هم‌نوع‌خواری می‌زنند. هم‌نوع‌خواری ویژهٔ جانوران گوشت‌خوار نیست بلکه در میان گیاه‌خواران و پوده‌خواران نیز رواج دارد.[1] هم نوع خواری در میان مهره داران پست‌تر و بی مهرگان نیز بسیار رایج است و اغلب به این علت صورت می‌گیرد که جانور شکارگر، هم نوع خودش را با صید اشتباه می‌گیرد. اما علاوه بر این در میان پرندگان و پستانداران نیز خصوصاً زمانی که غذا کمیاب می‌شود این حالت دیده می‌شود.
به‌طور کلی هم‌نوع‌خواری می‌تواند به عنوان شکل ویژه‌ای از رفتار تغذیه‌ای به‌شمار رود که گونه شکارگر همنوع خودش را صید می‌کند یا به سادگی از آن تغذیه می‌کند. تعداد بسیار کمی از گوشتخواران عالی مثل گرگ‌ها و ببرها هم نوع خود را می‌خورند حتی انواعی که این کار را انجام می‌دهند، مثل کفتار خالدار، هم‌نوع‌خواری از نوع غیرفعال دارند. در مقابل، هم‌نوع‌خواری در میان جانوران پست‌تر بسیار رایج است مثل شیخک یا لارو کفشدوزک که اغلب نتیجه عدم توانایی جانور در تشخیص میان هم نوع خودش و صیدش است. در گونه‌هایی مثل لارو وزغ پابیلچه‌ای و سوسک آرد، هم‌نوع‌خواری به صورت یک ویژگی ارثی ظاهر می‌شود.
انواع
به‌طور کلی دو نوع هم‌نوع‌خواری وجود دارد: فعال و غیرفعال.
هم‌نوع‌خوار فعال پیش از خوردن هم‌نوعانش، عملاً آن‌ها را صید می‌کند و می‌کشد. هم‌نوع‌خوار غیرفعال ساده‌تر عمل کرده و از لاشه هم نوعش که شاید به‌طور اتفاقی با آن برخورد کرده باشد تغذیه می‌کند. علاوه بر این هم‌نوع‌خواری فعال ممکن است به اشکال مختلفی رخ دهد. مثلاً در برخی گونه‌ها فقط بین جانوران یک نسل رخ می‌دهد درحالیکه در میان سایر گونه‌ها رایج‌ترین حالت میان بالغین و زاده‌های آنهاست.[2] خرس‌های قطبی عموماً فوک را شکار می‌کنند، اما اگر امکان دسترسی به این نوع خوراک را نداشته باشند، از دیگر منابع غذایی، حتی از همنوع خودشان تغذیه می‌کنند.[3]
فواید هم‌نوع‌خواری
هم‌نوع‌خواری شاید عملی کاملاً زیانبار و نابودکننده به نظر رسد اما در حقیقت می‌تواند کاملاً مفید واقع شود. گونه هم‌نوع‌خوار حریصانه و به‌طور آشکار، نوع خودش را به سرعت از بین می‌برد. اما زمانی هست که هم‌نوع‌خواری در پاسخ به افزایش جمعیت رخ می‌دهد. مثلاً شانس یک گونه را برای زنده ماندن افزایش می‌دهد چراکه اگر جمعیتی به سرعت و بی‌حد رشد کرد می‌تواند ذخیره غذایی‌اش را به‌طور کامل از بین ببرد. در طی زمستان سخت یا خشکسالی، زمانیکه غذا نایاب می‌شود، واضح است که به نفع گونه خواهد بود اگر حداقل بعضی از افراد جمعیت برای زنده ماندن، خوب غذا مصرف کنند و سالم بمانند ولو اینکه اینکار به ضرر عده‌ای دیگر تمام شود. درمیان جانورانی که زاده‌های فراوان دارند هم‌نوع‌خواری در بین خواهرها و برادرها، هم رسیدن جوان‌ها به سن بلوغ را تضمین می‌کند و هم نسل گونه ادامه می‌یابد.[4]
منابع
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ هم‌نوع‌خواری موجود است. |
- Laurel R. Fox, Cannibalism in natural populations. Annual Review of Ecology and Systematics 6, 87-106 (1975).
- همنوع خواری در جانوران
- تصویری از «همنوع خواری» خرس قطبی، بی‌بی‌سی فارسی
- «همنوع خواری در جانوران». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۴.
- M. A. Elgar and Bernard J. Crespi (eds.). 1992. Cannibalism: Ecology and Evolution of Cannibalism among Diverse Taxa Oxford University Press, New York. (361pp) ISBN 0-19-854650-5
|
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ هم‌نوع‌خواری موجود است. |
| گوشتخواران |
|  | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| گیاه‌خواران | ||||||||
| واهشتاران | ||||||||
| غیره | ||||||||
طعمهخواری · گیاه گوشت‌خوار · قارچ گوشت‌خوار · دیوتاژکداران شکارگر · رده:رفتار تغذیه‌ای · برابرهای انگلیسی | ||||||||