نیتروبنزن

نیتروبنزن (به انگلیسی: Nitrobenzene) با فرمول شیمیایی C۶H۵NO۲ یک ترکیب شیمیایی با شناسه پاب‌کم ۷۴۱۶ است. که جرم مولی آن ۱۲۳٫۰۶ g/mol است. شکل ظاهری این ترکیب، مایع مایل به زرد است و بویی شبیه بوی بادام دارد. پس از انجماد به شکل بلورهایی برنگ زرد-سبز در میآید. نیتروبنزن در مقیاس کلان به عنوان پیشماده ای برای تهیه آنیلین، از بنزن به دست می آید.در آزمایشگاه؛ از آن به عنوان حلال، به ویژه برای واکنشگرهای الکتروفیل، استفاده می‌شود.

Nitrobenzene
دیگر نام‌ها

Nitrobenzol
Oil of mirbane

شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس 98-95-3 Y
پاب‌کم 7416
کم‌اسپایدر 7138 Y
UNII E57JCN6SSY N
KEGG C06813 Y
ChEBI CHEBI:27798 Y
ChEMBL CHEMBL15750 Y
شمارهٔ آرتی‌ئی‌سی‌اس DA6475000
جی‌مول-تصاویر سه بعدی Image 1
خصوصیات
فرمول مولکولی C6H5NO2
جرم مولی 123.06 g/mol
شکل ظاهری yellowish liquid
چگالی 1.199 g/cm3
دمای ذوب 5.7 °C
دمای جوش 210.9 °C
انحلال‌پذیری در آب 0.19 g/100 ml at 20 °C
خطرات
طبقه‌بندی ئی‌یو Toxic (T)
کارسینوژن
Repr. Cat. 3
Dangerous for the environment (N)
Flammable(F)
کدهای ایمنی R۱۰, R23/24/25, R40,
R48/23/24, R51/53, R62
شماره‌های نگهداری (S1/2), S۲۸, S36/37,
S45, S61
لوزی آتش
Flammability code 3: Liquids and solids that can be ignited under almost all ambient temperature conditions. Flash point between 23 and 38 °C (73 and 100 °F). E.g., gasoline)Health code 2: Intense or continued but not chronic exposure could cause temporary incapacitation or possible residual injury. E.g., chloroformReactivity code 1: Normally stable, but can become unstable at elevated temperatures and pressures. E.g., calciumSpecial hazards (white): no code
3
2
1
نقطه اشتعال
دمای خودآتشگیری
ترکیبات مرتبط
ترکیبات مرتبط آنیلین
Benzenediazonium chloride
نیتروس بنزن
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
 N (بررسی) (چیست: Y/N؟)
Infobox references

تهیه

نیتروبنزن را به عنوان پیشماده ای برای ساخت آنیلین، از نیتراسیون بنزن با مخلوطی از سولفوریک اسید غلیظ، آب و نیتریک اسید، که گاهی اوقات "اسید مختلط" نامیده می‌شود، تهیه می‌کنند. تهیه نیتروبنزن یکی از خطرناک‌ترین فرایندها در صنایع شیمیایی است چرا که واکنش آن بسیار گرمازا است (ΔH = −117 kJ/mol).

مکانیسم نیتراسیون

مسیرواکنش شامل تولید یک افزوده بین بنزن و یون نیترونیوم (NO2+) که یک اسید لویس است، است . یون نیترونیوم به صورت درجا از واکنش نیتریک اسید و یک واکنشگر اسیدی آب گیر مانند سولفوریک اسید تهیه می‌شود:

HNO3 + H+ NO2+ + H2O

موارد استفاده

تقریباً %95 نیتروبنزن برای تهیه آنیلین، که پیشماده ای در ساخت مواد شیمیایی لاستیکی، آفتکش‌ها، رنگ‌ها، مواد منفجره و مواد دارویی است، مصرف می‌شود.

موارد مصرف ویژه

نیتروبنزن به عنوان ماده ای برای کاهش بوهای نامطبوع در پولیش کفپوش و کفش، مصنوعات چرمی، حلال رنگ‌ها و مواد دیگر استفاده می‌شود. نیتروبنزن تقطیرمجدد شده را به عنوان ماده معطر ارزان قیمتی در ساخت صابون استفاده می‌کنند. یک بازار تجاری ویژه نیتروبنزن در ساخت استامینوفن است. همچنین نیتروبنزن به علت بالا بودن غیرعادی ثابت کِر آن، در سلول کر (به انگلیسی: Kerr cell) استفاده می‌شود.

واکنشهای آلی

نیتروبنزن، علاوه بر تبدیل به آنیلین، به مشتقات مشابه دیگری مانند آزوبنزن، نیتروزوبنزن و فنیل هیدروکسیل آمین تبدیل می‌شود. گروه نیترو- کاهش دهنده فعالیت است لذا جانشینی تمایل دارد در موقعیت متا انجام شود.

ایمنی

نیتروبزن به شدت سمّی است (حدآستانه 5  mg/m3 ) و به آسانی توسط پوست جذب می‌شود. تماس مداوم با آن می‌تواند منجر به صدمه دیدن سیستم عصبی مرکزی، تطابق بینایی، آسیب کبدی و کلیوی، کم خونی و التهاب ریه شود. تنفس بخار آن باعث سردرد، تهوع، احساس خستگی، سرگیجه، ایجاد اشک و سستی دست و پا شده در پاره ای موارد می‌تواند مهلک باشد. جذب پوشتی آن اسان است و می‌تواند باعث افزایش ضربان قلب، تشنج و به ندرت مرگ شود. خوردن آن نیز می‌تواند به‌طور مشابه به وجود آورنده سردرد، سرگیجه، تهوع، ناراحتی معده و خونریزی داخلی شود.

جستارهای وابسته

منابع
    • «IUPAC GOLD BOOK». دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۲.
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.