مسجد جامع تبریز

مسجد جامع تبریز یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز است. این مسجد که در کتاب‌های تاریخی از آن به‌عنوان «جامع کبیری نیز نام برده شده، از ابتدای تأسیس مسجد جامع شهر تبریز بوده و بازار تبریز، گرداگرد آن شکل گرفته‌است. مسجد جامع تبریز مربوط به دوره سلجوقیان تا دوره قاجار است و در تبریز، خیابان شهید مطهری واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[1]

مسجد جامع تبریز
ناممسجد جامع تبریز
کشورایران
استاناستان آذربایجان شرقی
شهرستانتبریز
اطلاعات اثر
کاربریمذهبی
دیرینگیدوره سلجوقیان
دورهٔ ساخت اثردوره سلجوقیان، دوره قاجار
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۱۷۱
تاریخ ثبت ملی۱۵ دی ۱۳۱۰

پیشینه

شبستان مسجد

قدیمی‌ترین بخش آن شبستان وسیعی است از تاق و گنبدهایی برفراز ستون‌های هشت‌گوش آجری که زینت‌بخش آن گچ‌بری‌های ظریف و هنرمندانهٔ دورهٔ روادیان (مقارن سلجوقیان) است. مسجد جامع در دورهٔ ایلخانان مغول موردتوجه و تعمیر بوده و بخش‌هایی به آن افزوده شده‌است. محراب رفیع گچ‌بری شده، یادگار آن دوره می‌باشد.

در دورهٔ حکومت آق‌قویونلوها در آذربایجان گنبدی رفیع مزین به انواع کاشیکاری‌های معرق به وسیلهٔ «سلجوق‌شاه بیگم» همسر اوزون حسن در بخش شمالی آن احداث شده که هنوز هم پایه‌ها و گوشه‌هایی از کاشی‌کاری‌های آن باقی‌مانده است.

در زمین‌لرزهٔ سال ۱۱۹۳ هجری که بسیاری از بناهای تبریز آسیب دید، این مسجد نیز از خرابی در مصون نماند. مسجد فعلی با پایه‌های متین و پوشش تاق و چشمه بعد از زلزله در اوایل حکومت قاجار و توسط «حسینقلی‌خان دنبلی» حاکم وقت تبریز بنا شده‌است و از آثار مهم دورهٔ قاجاریه می‌باشد.

موقعیّت

مسجد جامع تبریز که به مسجد جمعه نیز معروف است، در انتهای بازار تبریز و ضلع جنوبی صحن مدرسهٔ طالبیّه و بین مسجد حجت‌الاسلام و مسجد میرزا اسماعیل خاله اوغلی واقع است و یکی از قدیمی‌ترین ابنیّة تاریخی این شهر به‌شمار می‌آید. تاریخ بنا و نام بانی اوّلیّة آن معلوم نیست، عدّه‌ای آن را از مساجد صدر اسلام می‌دانند. پاره‌ای دیگر بنای قدیمی را به دورة سلجوقیان نسبت می‌دهند.[2]

پلان مسجد

مسجد جمعه تبریز قبلاً یک ایوانه بود، ولی بعداً به دو ایوانه تبدیل شد و از جمله مساجدی است که روش ساخت کاخ اختصاصی فیروزآباد را اساس کار قرار داده و به مساجد ایرانی معروف‌اند.[3]

پانویس

  1. «سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
  2. شهبازی شیران (دکتر حبیب)، 1384: 17
  3. شهبازی شیران، پیشین؛ زمرشیدی، (دکتر حسین)، 1374: 133 و 146

منابع

  • شهبازی شیران، دکتر حبیب (۱۳۸۴). آثار مهم و برجستة ساختمانی و ویژگی‌ها و دستاوردهای معماری و تزیینی تمدّن اسلامی ایران در دورة سلجوقیان و ایلخانیان. دانشگاه محقّق اردبیلی، اردبیل.
  • زمرشیدی، حسین (۱۳۷۴). مسجد در معماری ایران. کیهان، تهران.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ مسجد جامع تبریز موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.