لولیتاخوانی در تهران
لولیتاخوانی در تهران (به زبان انگلیسی: Reading Lolita in Tehran)، نام کتابی است که آذر نفیسی، استاد دانشگاه و نویسنده ایرانی آن را به تحریر درآورده است. این کتاب، ابتدا در سال ۲۰۰۳ در ایالات متحده آمریکا، توسط انتشارات راندوم هاوس به زبان انگلیسی به چاپ رسید و به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های دههٔ معاصر آمریکا تبدیل شد. کتاب لولیتاخوانی در تهران، بیش از ۱۰۰ هفته در فهرست پرفروش‌ترین‌های نیویورک تایمز قرارگرفت و تاکنون نیز به ۳۲ زبان زنده دنیا ترجمه شده‌است.
معنی واژهٔ لولیتا
لولیتا (Loulitta) در زبان انگلیسی باستان به معنی عروسک است، اما پس از منتشر شدن رمان لولیتا اثر ولادیمیر ناباکوف این کلمه به معنی عروسک جنسی یا عروسکی که از آن استفادۀ جنسی می‌شود، به کار گرفته شد.
موضوع کتاب
موضوع اصلی کتاب، روایت خاطرات آذر نفیسی از روزهای انقلاب فرهنگی در ایران و اخراج استادان زن از دانشگاه‌ها در سال‌های نخست انقلاب ایران است. او در پی تعطیلی کلاس تدریس زبان انگلیسی‌اش در دانشگاه تهران، به فراخوانی تعدادی از دانشجویان کلاسش اقدام می‌کند. با برگزار کردن کلاس‌های خصوصی برای شاگردان سابق خود، به تدریس دروس تعطیل شده می‌پردازد و با آن‌ها، رمان‌های مشهور انگلیسی را بازخوانی می‌کند.
نویسنده به بیان تاریخ زندگی خود از قبل انقلاب و زمان دانشجویی‌اش در آمریکا، فعالیت در کنفدراسیون دانشجویی، سپس شرکت در انقلاب و پیروزی انقلاب اسلامی، درگیری‌ها بر سر حجاب، انقلاب فرهنگی، جنگ ایران و عراق، درگذشت روح‌الله خمینی و دیگر موضوعات تاریخی از دیدگاه شخصی خود و در کنار آن نقد ادبی رمان‌ها در زمان‌های مختلف می‌پردازد. نفیسی در بیان تاریخ زندگی خود و تاریخ معاصر ایران، به نقد دائم جمهوری اسلامی می‌پردازد و بارها به مخالفت با نظرات روح‌الله خمینی می‌پردازد.
کتاب لولیتاخوانی در تهران، به چهار بخش اصلی تقسیم شده‌است که از این قرارند:
- لولیتا (پرسوناژ رمان لولیتا اثر ولادیمیر نابوکوف)
- گتسبی (پرسوناژ رمان گتسبی بزرگ اثر اسکات فیتزجرالد)
- جیمز (هنری جیمز، نویسندهٔ مشهور آمریکایی)
- آستن (جین آستن، نویسندهٔ مشهور انگلیسی)
نمونه ای از متن رمان
چگونه شاهکارهای خیال می‌توانند به ما زنان در این شرایطی که بدان دچار شده‌ایم کمک کنند؟ ما در جستجوی یافتن راه‌حل ساده‌ای نبودیم؛ اما امید داشتیم که بتوانیم حلقهٔ پیوندی میان فضای بازی که رمان عرضه می‌کند و فضای بسته‌ای که ما بدان محدود شده بودیم، بیابیم. (ص ۱۹)
نقد
جون اسمیث در روزنامه ایندیپندنت می‌نویسد: این کتاب یک مرثیه است، ثبت تجربه‌ای کوتاه از نافرمانی و در عین حال ادای احترامی است به سرسختی روح انسان در مواجهه با انقلاب، جنگ و سرکوب.[1]
محمد مرندی در مقاله‌ای با عنوان «آذر نفیسی خوانی در تهران» (Reading Azar Nafisi in Tehran) که در ژورنال مطالعات آمریکای معاصر (Contemporary American Studies) به چاپ رسیده‌است، می‌گوید: «نفیسی جامعهٔ ایران و اسلام را به‌طور فاحشی اشتباه نمایش داده و او از نقل قول‌ها و مراجعی استفاده می‌کند که نادقیق، غلط‌انداز یا حتی کاملاً ساختگی هستند.»[2]
از دیگر موضوعات مرتبط با کتاب زمان انتشار آن بود؛ کتاب «لولیتا خوانی در تهران» مقارن با حمله دولت بوش به عراق انتشار یافت و سیاستمداران مشهور به «نومحافظه کاران» برای توجیه سیاست خود در خاورمیانه، از این کتاب و برخی مطالب دیگر نویسنده در نشریات آمریکایی (مانند قطعه «واژه‌های جنگ» در نیویورک تایمز ۲۷ مارس ۲۰۰۳) حداکثر استفاده را بردند. این پیشامد به اعتبار کتاب، که در واقع ستایشی است از جادوی رمان و کیفرخواستی است علیه ایران، لطمه زد و از محبوبیت آن میان مخالفان جنگ کاست. با این همه استقبالی که در آمریکا از کتاب آذر نفیسی شده بی‌سابقه است و چنین توجهی تاکنون نصیب هیچ نویسنده ایرانی نشده‌است.[3]
منابع
- Joan Smith (5 July 2003). "Reading 'Lolita' in Tehran: a story of love, books and revolution by Azar Nafisi". Independent (به English).
- مقالهٔ محمد مرندی با عنوان «Reading Azar Nafisi in Tehran» در ژورنال Contemporary American Studies
- «در معرفی کتاب «لولیتا خوانی در تهران: خاطراتی در کتابها» نوشتهٔ آذر نفیسی».
- آذر نفیسی، خوانش لولیتا در تهران