قوللر آقاسی

قوللر آقاسی یک لغت ترکی و یکی از مقامات کشوری در دربار ایران بود.

این منصب در دوره صفویه ایجاد شد. به نوشته میرزا سمیعا «قوللر آغاسی، بعد از عالیجاه قورچی‌باشی عمده‌ترین امراء و ارکان دولت باهره و ریش سفید قاطبه غلامان سرکار خاصه شریفه است.» اصطلاح ترکی قوللر به اعضای دومین گروه از سپاهیان جدیدی گفته می‌شد که به دستور شاه عباس به وجود آمد. این سپاه سوار، که به کلیه سلاح‌هایی که خاص قورچیان بود مجهز بودند، از مردم بومی مناطق شمالی ایران آن روزگار چون گرجستان و قفقاز به خدمت گرفته می‌شدند. به این طریق که یا از میان گروهی که از کودکی به ایران آمده یا از کسانی که از والدین مقیم ایران متولد شده بودند انتخاب می‌شدند. بیشتر آنان نیاکان مسیحی داشتند و در نسل اول یا دوم قبول اسلام می‌کردند. در این دوره «قوللر» همه جا مترادف لغت عربی عربی غلام استعمال شده است.

در «تذکره‌الملوک» وظایف قوللرآقاسی چنین نوشته شده است: «تیول و مواجب همه ساله و برات و انعام قاطبه غلامان بعد از تجویز عالیجاه قوللر آقاسی به تصویب وزیر دیوان اعلا (وزیر اعظم) می‌رسید، و خدمت ایالت و حکومت ویوزباشی گری و مین‌باشی گری و تیول و مواجب و انعام قاطبه غلامان بر طبق عرض قوللر آقاسی و تعلیقه وزراء اعظم، شفقت می‌شده و امور متعلق به غلامان بر طبق عرض قوللر آقاسی و تعلیقه وزراء اعظم، شفقت می‌شده و امور متعلق به غلامان را ریش سفید سرکار مزبور، که عالیجاه قوللر آقاسی است، به حقیقت رسیده قطع و فصل می‌داده و ارقام و احکام ملازمت و مواجب و تیول همه ساله، و انعام جماعت مذکوره، به طغرا و مهر عالیجاه مشارٌ‌الیه می‌رسید. و عالیجاه مزبور از امراء جانقی بود.»[1]

به نوشته فرهنگ معین قوللرآقاسی مهتر غلامان بوده است.[2]

از قوللرآقاسیان معروف در تاریخ ایران می‌توان از رستم‌خان قوللرآقاسی حاکم گرجی‌تبار دوره صفوی و امیربهادر وزیر جنگ محمدعلی شاه قاجارو حسین قوللرآقاسی بنیانگذار سبک نقاشی قهوه خانه ای را نام برد.