قلعه دز
قلعه دز نام بقایای قلعه‌ای ناشناخته است که میان ۳ روستای چشمه درگاه، مسعودآباد و زرنان بخش جاپلق شهرستان ازنا بر فراز کوه سنگی عظیمی واقع گردیده‌است. البته روستایی با همین نام در بخش الوار گرمسیری شهرستان اندیمشک نیز واقع شده است. این روستا به مرکزگرم پایین نیز مشهور است. و در کیلومتر ۶۳۰ محور جنوب راه آهن سراسری ایران واقع شده است. البته در این مقاله منظور قلعه ای در نزدیکی ازنا می باشد.
از گذشته این قلعه که از سنگ و ساروج درست شده‌است اطلاع دقیقی در دست نیست ولی در کتب تاریخی از وجود قلعه‌ای که « سر بر آسمان می‌ساید » و در دشت جاپلق واقع گشته‌است خبر می‌دهند.
عده‌ای معتقدند قلعه دز همان قلعه فرزین است که نام آن در کتب تاریخی آمده‌است.
به هر روی احتمال دارد بنای اولیه قلعه دز که ساکنان محلی بر آن نام قلا دزد گذاشته‌اند مربوط به دوران مادها باشد که در دوران ساسانیان وسعت پیدا کرده و در دوران اسلامی پایگاه حکام محلی بوده باشد.
در اطراف قلعه دز حفره‌ها و گودالهای کوچکی بر اطراف صخره‌ها کنده‌اند که به گمان جای پاشنه درب بوده و استفاده‌های گوناگونی از آن میشدهاست.
این قلعه دارای یک مخزن آب بوده که آب بارش باران در آن ذخیره میشدهاست.
بقایای این قلعه در دهه ۸۰ میلادی توسط سوداگران آثار فرهنگی با دینامیت منفجر گردید تا شاید اشیایی ارزشمند از آن بدست آید.