فال حافظ

ایرانیان قبل از گرفتن فال، کتاب را در دست می‌گیرند و به بیان این جملات یا جملاتی از این دست می‌پردازند:

▪ ای حافظ شیرازی

تو کاشف هر رازی

ما طالب یک فالیم

بر ما بنما رازی

عده‌ای هم می‌گویند:

▪ ای حافظ شیرازی

بر من نظر اندازی

من طالب یک رازم

تو کاشف هر فالی

قسم به شاخه نباتت

قسم می‌دهم به قرآنی که در سینه داری

این فال مرا بگشای.

برخی دیگر می‌گویند:

▪ ای حافظ شیرازی

تو کاشف هر رازی

به حق شاخ نباتت

به حق جام شرابت

منظور خودت را از مراد ما بیان کن.

بعد انگشت خود را لای دیوان می‌گذارند و باز می‌کنند. غزلی را که در صفحه سمت راست قرار دارد می‌خوانند و تفسیر می‌کنند. اگر مضمون غزل مثبت باشد فال را خوب و گرنه آن را بد می‌دانند. از آن جا که عمده غزلیات حافظ دارای مضامینی عرفانی، عشقی، امیدوارکننده و مهربانی آفرین است زدن فال در مراسم خواستگاری، ازدواج، نوروز، تولد فرزندان و مانند آن بیشتر مرسوم است.

اگر چه فال حافظ در شب یلدا و دورهمنشینی خانواده‌های اصیل ایرانی در این شب بلند و اجرای مراسمات مخصوص آن مرسوم‌تر و مهم‌تر و باستانی‌تر است، اما برخی از ایرانیان طبق رسوم قدیمی خود در روزهای عید ملی یا مذهبی نظیر نوروز هم با دیوان حافظ فال می‌گیرند.

در برخی از خانواده‌ها، برای گرفتن فال حافظ، یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که بتواند شعر را به خوبی بخواند یا کسی که دیگران معتقدند به اصطلاح «خوب فال می‌گیرد»، این کار را برایشان انجام می‌دهد. در برخی دیگر از خانواده هر کس این کار را خود انجام می‌دهد، اما باید نتیجه فال را، که همان غزلی از غزلیات خواجه حافظ است، با صدای بلند برای همه بخواند.

برای انجام این کار ابتدا نیت می‌کنند، یعنی در دل آرزویی می‌کنند. سپس به‌طور تصادفی صفحه ای را از کتاب حافظ می‌گشاید و با صدای بلند شروع به خواندن می‌کنند. همچنین مرسوم است هنگام فال گرفتن، فاتحه ای برای حضرت حافظ می‌خوانند و سپس کتاب حافظ را می‌بوسند، آن را به سینه می‌چسبانند و سپس آن را می‌گشایند و فال خود را می‌خوانند.

بسیاری از ایرانیان معتقدند که با دلی صاف و پاک باید به گرفتن فال حافظ پرداخت. همچنین برخی می‌گویند کسانی که می‌خواهند بعد از گرفته شدن فال اما و اگر بیاورند، همان بهتر که فال را نگیرند و به اصطلاح رایج «وقت خواجه را نگیرید» یا «دلی که صاف نباشد، فالش صحیح نیست». یکی دیگر از شرایط گرفتن فال حافظ داشتن نیت درست برای فال حافظ است.

گویند روزی که حافظ از دنیا می‌رود، برخی مردم کوچه و بازار به فتوای مفتی شهر شیراز به خیابان‌ها می‌ریزند و مانع دفن جسد حافظ در مصلای شهر می‌شوند، به این دلیل که او شراب‌خوار و بی‌دین بوده و نباید در این محل دفن شود.

فرهیختگان و اندیشمندان شهر با این کار به مخالفت برمی‌خیزند. بعد از بگو مگو و جربحث زیاد، یک نفر از آن میان پیشنهاد می‌دهد که کتاب او را بیاورند و از آن فال بگیرند هر چه آمد بدان عمل نمایند.

کتاب شعر را دست کودکی می‌دهند و او آن را باز می‌کند و این غزل نمایان می‌شود:

«عیب رندان مکن ای زاهد پاکیزه سرشت

که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت

من اگر نیکم و گر بد تو برو خود را باش

هر کسی آن دِروَد عاقبت کار که کشت

همه کس طالب یارند چه هشیار و چه مست

همه جا خانه عشق است چه مسجد چه کنشت»

همه از این شعر حیرت‌زده می‌شوند و سرها را بزیر می‌افکنند. بالاخره دفن پیکر حافظ انجام می‌شود و از آن زمان حافظ «لسان‌الغیب» نامیده شد.[1]

▪شب یلدا

▪حافظ

• فال حافظ مجله اینترنتی تینات

1. تاریخ ادبیات ایران، نوشته ادوارد براون، جلد سوم.