فاجعه فرابنفش

فاجعه فرابنفش(Ultraviolet catastrophe) یا فاجعه ریلی جینز(Rayleigh–Jeans catastrophe) اشاره به نتیجه‌ای دارد که ناشی از اصول فیزیک کلاسیک تقسیم مساوی انرژی[1] و تابش نوسانگرهای باردار برای توضیح تابش جسم سیاه در طول موجهای کوتاه است. تابع توزیعی که بر این اصول پایه‌گذاری شده بنام قانون رایلی-جینز[2] متناسب با معکوس توان چهارم طول موج ${\displaystyle \lambda ^{-4}}$ نمی‌تواند در محدوده فرکانس‌های بالا تابش جسم سیاه را به درستی توضیح دهد و از منحنی واگرا می‌شود از آنجا که این تابع بر مبنای اصول پذیرفته شده و اساسی فیزیک کلاسیک طرح شده بود و اینکه هنوز در آن زمان اصول کوانتوم فیزیک تدوین نشده بود این نتیجه ضربهٔ سختی بر شالوده فیزیک کلاسیک بود که موجب زیر سؤال بردن اصول بدیهی فیزیک کلاسیک گردید.[3]

این اصطلاح اولین بار در ۱۹۱۱ بعدها توسط پائول ارنفست بعد از توضیح این پدیده با کمک نوسانگر پلانک در ۱۹۰۵ به‌طور مستقل توسط آلبرت اینشتین، لرد رایلی و جیمز جینز زمانی بکار برده شد که هنوز نظریه کوانتوم فیزیک در مراحل ابتدایی تدوین خود قرار داشت.