عملیات آژاکس
عملیات تی پی آژاکس (T.P. AJAX) (گویش آژاکس هم رایج است) اسم رمز عملیات سازمان سیا در کودتای ۲۸ مرداد است. عملیات «تی پی آژاکس» به عنوان اولین عملیات قهری براندازی برون مرزی سازمان سیا محسوب می‌شود.[1]
AJAX نام تجاری یک ماده پاک‌کننده و شوینده شرکت «کلگیت پالمولیو» است که در آمریکا و اروپا استفاده می‌شود. این ماده هنوز هم به همین نام در بازار موجود است. همچنین T.P. مخفف نام حزب توده TUDEH PARTY است.
منظور از این نام، عملیات پاکسازی حزب توده از ایران است. دستور عملیات کودتا از طرف چرچیل به خاطر انتقام ملی شدن صنعت نفت و از طرف آیزنهاور به خاطر ترس از حاکم شدن کمونیسم بر ایران صادر شده بود. شاه با قصد آنان موافقت کرد.
خلع دکتر محمد مصدق به وسیله کودتا، ابتدا قرار بود در عملیات چکمه در آبان ۱۳۳۱ (نوامبر ۱۹۵۲) انجام شود. اما حزب متوجه شد و به مصدق گزارش داد. مصدق هم با تعطیل کردن سفارت انگلیس در تهران و اخراج تمام دیپلمات‌های اين كشور، این برنامه را ناکام گذاشت.[2]
در طراحی دوم قرار بود خلع دکتر مصدق در کودتای ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ انجام شود. در نیمه شب روز ۲۴ مرداد ۱۳۳۲ رمز عملیات آژاکس: (حالا دقیقاً نیمه شب است) به صورت رمز از رادیو بی‌بی‌سی اعلام شد. این کودتا نیز کشف و نافرجام ماند. مصدق هم دستور بازداشت سرهنگ نعمت‌الله نصیری را که برای بازداشت وی آمده بود صادر کرد.
جستارهای وابسته
منابع
- شبکههای اطلاعاتی بریتانیا و آمریکا در ایران (۱۳۲۰- ۱۳۳۲) و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲
- درباره کودتای ۲۸ مرداد
- کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران (۱) - پروفسور یرواند آبراهمیان
- کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران (۲) - پروفسور یرواند آبراهمیان
- متن کامل اسناد «سیا» در مورد کودتای ۲۸ مرداد
- ملی شدن نفت در ایران و کودتای ۲۸ مرداد - پروفسور یرواند آبراهمیان
- نظری به تاریخ جنبش ملی شدن نفت ایران
- موحد، محمدعلی، خواب آشفته نفت (سه جلد) خواب آشفتهٔ نفت.
- گازیوروسکی، مارک، کودتای ۲۸ مرداد، کودتای آمریکایی در تهران
- کارنامهٔ مصدق در تاریخ
- همه مردان شاه - استفن کینزر