علی خان مکری

علی خان مُکری بابامیری آخرین سردار منطقه بوکان و از نوادگان عزیزخان سردارکُل سپاه ناصرالدین شاه قاجار بود که پس از مرگ پدرش (محمدحسین خان) درروسیه در دانشکده افسری به تحصیل علوم نظامی مشغول بوده، علی خان مردی آراسته و خوش ظاهر و قیافه و با تحصیلات عالیهٔ بود که به محض شندیدن خبر اعدام پدرش در مراغه، از شهر تفلیس گرجستان به ایران بازگشت.

او به جای محمدحسین خان امور منطقه را در دست گرفت و بنا به رسم، موروثی و لیاقت و کفایت سرداران از طرف دولت ایران به لقب سرداری و به عنوان فرماندار ساوجبلاغ مُکری و توابع منصوب شد. علی خان همانند رسم گذشته خانواده در شهر بوکان و در ساختمان متعلق به خاندانش که بنام «قه لای سردار» مشهور بود در آنجا مستقر شد. همچنین سردار علی خان مُکری نخستین کسی بود که دوربین عکاسی را به هنگام بازگشت به ایران به منطقه بوکان آورد.

علی خان مردی مهربان و رعیت نواز و دارای بخشش و انعام بود. وی به فردی خوش گذاران و ول‌خرج معروف بوده که این خصلت، او را دچار بدهکاری کرد و مجبور شد املاک موروثی خود را بفروشد مجمله شهر بوکان، و از این شهر به روستای سردار آباد یکی از توابع بوکان نقل مکان کرد و با دختری ارمنی ازادوج کرد و رسماً از فرمانداری و کار دولتی کناره‌گیری کرد.

در دوران حکومت او در مُکریان، او در قلمر خود که مسئول امنیت و آرامش آن را بعهده داشت؛ عشایر پشدر عراق با رهبری بابکرآغای پشدر به مرز سردشت تجاوز کردند و سردار علی خان برای مقابله و راندن آن‌ها از سردشت اقدام نمود.

سردار مُکری پس از فروختن بوکان به منصورالدوله تاجر تبریزی و آمدن علی آغا امیراسعد دهبکری (مشهور به امیراسعد بوکانی) در اوایل سلطنت پهلوی در اثر ابتلاء به بیماری خناق و مؤثر نبودن معالجه اش در تبریز و در سال ۱۳۱۱ شمسی درگذشت و توسط نزدیکشان پیکرش را به شهر بوکان آوردند و در آرامگاه خانوادگیش به خاک سپردند. با مرگ علی خان، حکومت امرای مکری که حدود ۴۶۰ سال طول کشید اتمام یافت.

با مرگ علی خان، سلسله سرداران مُکری و خانواده عزیزخان نیز به پایان رسید و علی خان نیز صاحب فرزندی نشد.

• Vilchevskiǐ, “Mukriǐskie Kurdy” (Mukri Kurds), Peredneaziatskiǐ ètnograficheskiǐ sbornik 1, 1958, pp. 214–18.
• https://web.archive.org/web/20181117103950/http://www.iranicaonline.org/articles/mokri