علی بلوکباشی

علی بلوکباشی زاده سال ۱۳۱۴ در کوچه تهرانچی شهر تهران است. سه ماه پیش از تولدش در اثر تشخیص نادرست نوع بیماری و درمان غلط پدر خود را از دست داد.

تحصیلات آغازین خود را در دبستان دقیقی در خیابان شاهپور تهران گذراند ولی به زودی به پژوهش علاقه‌مند شد. در این مورد خود ایشان در مصاحبه ای اینچنین می‌گویند:

در سالهای ابتدایی دوران دبستان جزوه بینوایان که هفته به هفته چاپ می‌شد را با پول توجیبی که هر هفته می‌گرفتم، می‌خریدم و بااشتیاق تمام می‌خواندم و هر هفته منتظر می‌ماندم تا جزوه بعدی بیاید تا ادامه داستان را بخوانم. پشت هر کدام از این جزوات جلدی بود که خواننده‌ها نظرشان را بنویسند و برای ناشر بفرستند و من در یکی از این جزوات احساس خودم را از داستان نوشتم و برای [مؤسسه] انتشاراتی معرفت فرستادم و آنها این نوشته مرا چاپ کردند و چاپ این نوشته از من، آن هم در سنین ده-دوازده سالگی باعث شد که دلبسته نوشتن شوم … تا اینکه نوبت دبیرستان شد و من دیپلم طبیعی آن زمان را گرفتم؛ ولی عاشق ادبیات بودم و علی رغم اینکه می‌توانستم در دانشگاه رشته پزشکی را دنبال کنم، رفتم به آموزشگاه شبانه و دیپلم ادبی گرفتم.[3]

در دوران آموزشگاه شبانه، معلم ادبیات آموزشگاه شبانه خزاعلی شادروان دکتر محجوب با دیدن داستان کوتاه بلوکباشی جوان با نام گربه سفیده که محتوایش زندگی فرهنگی یک خانواده سنتی است استعداد پژوهش را در وی کشف می‌کند و این دستان را در مجله پیام نوین چاپ می‌نماید.

پس از پایان دبیرستان، وی وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران می‌شود و در سال ۱۳۴۱ موفق به دریافت لیسانس در رشته ادبیات می‌شود. پس از آن مدرک فوق لیسانس خود را در رشتهٔ «زبان‌شناسی همگانی و زبان‌های باستانی» از دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران کسب نمود.
در دوران دانشگاه شروع به تحقیق در اقوام ایرانی را می‌نماید و به مدت چند سال مشغول سفر در بین اقوام ایرانی و مطالعه و پژوهش آنها می‌شود. همین مسئله او را بیش از پیش ترغیب می‌نماید که برای ادامه تحصیل در خارج از کشور اقدام نماید.
وی در سال ۱۳۴۹ به انگلستان سفر کرد و در دانشگاه آکسفورد در دوره دکتری به تحصیل مردم‌شناسی پرداخت. در همین مدت دوره‌های Diploma و B. Litt. و D. Phil را در رشته «انسان‌شناسی اجتماعی» نیز گذراند.

بلوکباشی پس از بازگشت به ایران تاکنون، بی وقفه در زمینه تدریس، تألیف و پژوهش مشغول بوده‌است. پژوهش در زمینه مسائل مربوط به «مردم‌نگاری و فرهنگ عامه» ایران و مطالعه و بررسی ساختهای اجتماعی، اقتصادی، هنری و فرهنگی و نظامهای ایمانی و عقیدتی در جامعه‌های شهری و ایلی ـ عشایری از عمده‌ترین فعالیتهای ایشان در چند دهه گذشته بوده‌است.
در زمینه تدریس نیز ایشان در دانشکده هنرهای دراماتیک، دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، دانشگاه الزهراء و دانشگاه آزاد اسلامی در رشته‌های «مردم‌شناسی عمومی»، «روان‌شناسی اجتماعی»، «فرهنگ عامه»، «ادبیات عامه» و «نمایش در ایران» از جمله فعالیت‌های ایشان است.
ایشان سردبیری فصلنامه «مردم‌شناسی و فرهنگ عامه ایران» را به عهده داشته‌اند.[4]

• عضو شورای عالی علمی دایره المعارف بزرگ اسلامی از ۱۳۶۵–۱۳۹۳
• مدیر بخش مردم‌شناسی دایره المعارف بزرگ اسلامی
• معاونت اداره فرهنگ عامه از ۱۳۴۴–۱۳۵۲
• مدیر بخش تحقیقات شهری مرکز مردم‌شناسی ایران از ۱۳۴۷–۱۳۵۵
• عضو هیئت علمی فرهنگنامه کودکان و نوجوانان از ۱۳۶۲ تاکنون
• عضو هیئت رئیسه نخستین انجمن انسان‌شناسی ایران از ۱۳۸۰–۱۳۸۴
• مدیر بخش پیشه و صنعت در فرهنگستان زبان و ادب فارسی از ۱۳۸۴ تاکنون
• عضو هیئت علمی گروه انسان‌شناسی هنر در فرهنگستان هنر از ۱۳۸۵ تاکنون

• پژوهشگر برگزیده پژوهش‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۹؛
• اهدای لوح تقدیر از سایت انسان‌شناسی و فرهنگ: ۱۳۹۲؛
• اهدای لوح تقدیر از سوی وزارت فرهنگ و هنر: ۱۳۵۶.

حاصل پنج دهه تلاش، تألیف و ترجمه در حوزه‌های مختلف مانند ایران‌شناسی، قوم نگاری، انسان‌شناسی و مردم‌شناسی و فرهنگ عامه از ایشان کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌های بسیاری است که همگی ارزشمند و قابل توجه هستند.[7]

بیش از ۲۰۰ مقاله در دائرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه جهان اسلام، دانشنامه ایرانیکا، فرهنگنامه کودکان و نوجوانان، مجلات علمی پژوهشی و … به چاپ رسیده‌است. از جمله مهمترین آنها می‌توان به این مقالات اشاره کرد:[14]

• "نوروز و خوان نوروزی؛ نقش نمادین و اجتماعی آن در فرهنگ رفتاری و هویتی"، بخارا، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۲، شماره ۹۲؛
• "چالش‌های اجتماعی و فرهنگی در بنیان‌گیری آموزش نوین"، حافظ، نیمه اول مرداد ۱۳۸۵، شماره ۳۲؛
• "فن‌آوری‌های سنتی (زمین، باغ، دام، گاه‌شناسی)، دانش و فن کشاورزی در جامعه قدیم ایران (نگاهی به آگاهی‌های تجربی رشیدالدین فضل‌الله دربارهٔ علوم و فنون سنتی کشاورزی)"، فرهنگ مردم، بهار ۱۳۸۵، شماره ۱۷؛
• "دوالک بازی و تحقیقی در واژهٔ دوال"، هنر و مردم، اسفند ۱۳۴۸، شماره ۸۹؛
• "ایل‌پژوهی میرزا حسن حسینی فسایی در جغرافیای تاریخی فارسنامه ناصری"، نشر دانش، سال بیست و یکم، زمستان ۱۳۸۴، شماره ۴؛
• "ضیافتی روحانی بر سر خوان نوروزی"، حافظ، فروردین ۱۳۸۴، شماره ۱۳؛
• "پدیده‌ای به نام لوطی و لوطی‌گری در حیات اجتماعی ایران"، فرهنگ مردم، بهار ۱۳۸۳، شماره‌های ۸ و۹؛
• "دورهٔ اساطیری ایران در تاریخ طبری"، کتاب ماه مردم، آذر و دی ۱۳۸۱، شماره ۵۱ و ۵۲؛
• "هویت سازی اجتماعی از راه بادزدایی گشتاری"، انسان‌شناسی، بهار و تابستان ۱۳۸۱، شماره ۱؛
• "زبان‌های رمزی در ایران"، کتاب ماه هنر، مرداد و شهریور ۱۳۸۰، شماره‌های ۳۵ و ۳۶؛
• "اسطوره دراندیشه و بیان اسطوره شناسان برجسته جهان"، کتاب ماه هنر، مهر و آبان ۱۳۷۹، شماره‌های ۲۵ و ۲۶؛
• "پدیدارشناسی مناسک تشرف"، نشر دانش، مرداد و شهریور ۱۳۷۹، شماره ۶۵؛
• "تاریخ اجتماعی و سیاسی شاهسون کوچندگان مرزنشین ایران"، نشر دانش، سال هفدهم، تابستان ۱۳۷۹، شماره ۲؛
• "تابوت گردانی، نمایشی تمثیلی از قدرت قدسی خداوند"، نشر دانش، سال شانزدهم، زمستان ۱۳۷۸، شماره ۴؛
• "نقش و نگارهای سردر خانه‌های قدیم تهران"، نشر دانش، مرداد و شهریور ۱۳۷۲، شماره ۷۷؛
• "توصیفی از تعزیه عروسی قاسم"، تئاتر، زمستان ۱۳۷۰، شماره ۱۶؛
• "ایل بهمئی"، هنر و مردم، مهر ۱۳۴۴، شماره ۳۶.

• نمی‌دانم کِی آرام خواهیم گرفت-مصاحبه با روزنامه شرق
• «انسان‌شناسی و فرهنگ | انسان‌شناسی، علمی‌ترین رشتهٔ علوم انسانی و انسانی‌ترین رشته در علوم است». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۳-۱۳.
• مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
• تجلیل از دکتر علی بلوکباشی ، مردم‌شناس پیشکسوت
• چشم شور؛ یک پدیده واقعی؟/ علی بلوکباشی
• ایرنا:گفت و گویی نوروزی با دکتر علی بلوکباشی
• نشست تخصصی بررسی انسان شناختی فرهنگ و هنر عامه
• گفت و گو با علی بلوکباشی: انسان‌شناسی از یک باور تا بنیان یک علم