عشقی (سازنده ساز)
محمد نوایی معروف به عشقی (زادهٔ ۱۲۸۲ - درگذشتهٔ ۳۰ آذر ۱۳۶۶) سازندهٔ ساز سه‌تار اهل ایران بود.[1][2][3]
| عشقی محمد نوایی | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۲۸۲ خورشیدی حسن‌آباد، تهران |
| درگذشت | ۳۰ آذر ۱۳۶۶ خورشیدی (۸۴ سال) تجریش، تهران |
| آرامگاه | بهشت زهرا، قطعهٔ ۱۰۴ ردیف ۶۷ شمارهٔ ۳۸ |
| محل زندگی | تجریش، تهران |
| ملیت | ایرانی |
| پیشه | سازندهٔ سه‌تار |
| عنوان | عشقی |
| همسر(ها) | مجرد |
زندگی‌نامه
عشقی در ۱۲۸۲ در حسن‌آباد تهران از پدری اهل کنگاور زاده شد[4] و پس از درگذشت پدرش در ۱۲ سالگیش، برای تأمین مخارج زندگی خود و خانواده‌اش در کارگاه نجّاری کار می‌کرد[4] و از ۱۳ سالگی ساختن ساز سه‌تار را نزد سه‌تارسازی به نام سیدجلال آغاز کرد. در سال ۱۳۵۰ بنا به دعوت داریوش صفوت با مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایران همکاری کرد. او علاوه‌بر سه‌تار، تار هم می‌ساخت امّا علاقهٔ اصلیش ساخت سه‌تار بود. نوازندگانی همچون احمد عبادی ساز عشقی را بهترین سه‌تار می‌دانسته‌اند.
ویژگی سازهای عشقی
تحکیم کاسه، تحدب صفحه، و خوش دست بودن از ویژگی‌های سازهای ساختهٔ عشقی است؛ ولی ویژگی بازر آن بالانس صدا دهی در اکتاوهای زیر و بم، خوش صدایی همهٔ سیم‌ها، به‌صورت ابریشمی و مخملی و قابلیت مضراب خوری که در تمام کوک‌ها خوش می‌خواند و دارای دو مشخصهٔ ظاهری یکی به شکل اشک که در گلویی سه‌تار و معمولاً با صدف سفیدکار شده‌است و کلمهٔ «عشقی» که در بالاترین قسمت کاسه، در کنار سیم گیر (قسمتی که دست هنگام نواختن روی کاسه گذاشته می‌شود) با خطی عامیانه و با مداد حک می‌کرد. البته تمام سازهای عشقی مهر ندارند.
زندگی شخصی
عشقی در جوانی ازدواج کرد، زندگی مشترک او بیست روز طول کشید و دیگر هرگز ازدواج نکرد.[4]
درگذشت
عشقی پس از سیل ۱۳۶۶ تجریش در گل‌ولای پیدا شد و پس از انتقال به بیمارستان مدّتی بهبود پیدا کرد و سپس سه ماه بعد درگذشت.[3] او را در بهشت زهرا، قطعهٔ ۱۰۴ ردیف ۶۷ شمارهٔ ۳۸ دفن کردند.
منابع
- ستایشگر، مهدی (۱۳۷۶). نام نامه موسیقی ایران زمین. صص. ۲۸۹–۲۹۱. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۲۳۳۷۷۷.
- مرادی، فرمان (۱۳۸۷). سوز و ساز عشقی. صص. ۱۵–۲۰. شابک ۹۷۸۹۶۴۷۹۷۵۱۳۱.
- «سازنده سه‌تار محمد نوایی (ملقب به عشقی)». حوزه هنری. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۲۰.