عذیب هجانات
عُذَیبُ الهِجانات، منزل‌گاهی در نزدیکی کوفه است. در واقعه کربلا، حسین بن علی و یارانش در ۲۸ ذی‌الحجه سال ۶۰ قمری در آن منزل کردند. در عذیب الهجانات چهار تن از کوفیان به راهنمایی طرماح بن عدی به امام پیوستند. آنان خبر کشته شدن قیس بن مسهر و گزارش اوضاع کوفه را به امام رساندند. طرماح در همین منزل خبر کشته شدن حسین و یارانش را شنید.
موقعیت و وجه تسمیه
عذیب نام آبی در مصر در نزدیکی فرما، مکانی در نزدیکی بصره، منزل‌گاهی نزدیک کوفه در عراق است،[1] و جایی در شمال مدینه است.[2] عذیب الهجانات در چهار میلی قادسیه و سی دو میلی مغیثه و در مسیر راه مکه به کوفه قرار دارد. این منطقه متعلق به بنی تمیم بوده است.[1]
عذیب مُصغّر عذب به معنای آب گوارا است.[3] هجانات جمع هجان به معنای شتر نجیب و برگزیده‌است. این مکان چراگاه شتران نعمان بوده است و به نام همین شتران معروف شده است.[4]
وقایع
حسین بن علی با یارانش روز ۲۸ ذی‌الحجه سال ۶۰ق در آن منزل کردند. در این منزل خبر کشته شدن قیس بن مسهر به امام رسید.[5] مسیر پس از عذیب به قادسیه و حیره به کوفه ختم می‌شد، اما حسین بن علی به خاطر آن که به کوفه نرود، مسیر را به سمت قصر بنی مقاتل تغییر داد.[6]
در عذیب هجانات، نافع بن هلال، مجمع بن عبدالله عائذی، عمرو بن خالد صیداوی با راهنمایی طرماح بن عدی به حسین بن علی پیوستند.[7] حرّ قصد دستگیر کردن یا بازگرداندن آنان را داشت، اما امام مانع شد. آنان از وخامت اوضاع کوفه، کشته شدن قیس بن مسهر و آماده شدن سپاهی بزرگ برای جنگ با امام خبر دادند.[8] مجمع بن عبدالله عائذی گفت:
- اشراف و بزرگان کوفه به جهت رشوه‌هایی که گرفته‌اند علیه شما هستند، سایر مردم، دلشان با شما ولی شمشیرشان علیه شما است.[9]
در این منزل بین حسین بن علی و طرماح گفتگویی صورت گرفت.[10] طرماح پیشنهادهایی به حسین داد که مورد پذیرش او قرار نگرفت. طرماح در همین منزگاه یا نزدیکی آن از سماعة بن بدر خبر کشته شدن امام را شنید.[11]
سید بن طاوس گفته است در عذیب هجانات نامه ابن زیاد به حر رسید که فرمان به سختگیری داده بود.[12] برخی منایع تاریخی رسیدن نامه ابن زیاد به حر را در نینوا گزارش کرده‌اند.[13]
پانویس
- حموی، معجم‌البلدان، ج۴، ص۹۲.
- شراب، العالم، ص۲۶۱.
- حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۹۲.
- ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۴۹؛ ر. ک. طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۰۴.
- بلاذری، انساب‌الاشراف، ج۳، ص۱۷۲؛ ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۵۰.
- جعفریان، اطلس شیعه، ص۶۶، نقشه شماره۳۵.
- ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۴۹؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ج۳، ص۱۷۲؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۷۳.
- رجوع کنید به: بلاذری، انساب‌الاشراف، ج۳، ص۱۷۲؛ ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۵۰.
- ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۷۴؛ ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۴۹.
- ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۵۰؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ج۳، ص۱۷۳؛ ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۷۴.
- ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۵۰؛ طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۰۷؛ ابن‌مسکویه، تجارب‌الامم، ج۲، ص۶۷.
- ابن طاوس، اللهوف، ص۷۸.
- طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۰۸؛ ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۵۱–۵۲؛ شیخ مفید، ارشاد، ج۲، ص۸۳.
منابع
- حموی بغدادی، یاقوت، معجم البلدان، دارصادر، بیروت، ۱۹۹۵ م.
- بلاذری، احمد بن یحیی، جمل من انساب الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
- ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
- ابن اثیر، علی بن ابی کرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، بیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراهیم، دارالتراث، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- ابن مسکویه، ابوعلی رازی، تجارب الأمم، تحقیق: ابوالقاسم امامی، سروش، تهران، ۱۳۷۹ش.
- شراب، محمد حسن، المعالم الأثیرة، مشعر، تهران، ۱۳۸۳ ش.
- ابن طاوس، سید علی بن موسی، اللهوف، انتشارات جهان، تهران، ۱۳۴۸ق.
- شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ ق.
- جعفریان، رسول، اطلس شیعه، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۸۷ش.