عباس قوچانی
عباس مجتهد هاتف قوچانی از شاگردان سید علی قاضی بود که وصی ایشان بود. ظاهراً سی دوره اسفار را بدستور استادش تدریس کرد. می‌گویند هر وقت بر قاضی وارد می‌شد استاد به احترام او بلند می‌شد و در اواخر عمر که برایش سخت بود بواسطه خود عباس برمی‌خاست و این برای سنگین بود اما چون دستور استاد بود واجب الاطاعه قلمداد می‌کرد.
تولد و تحصیلات
عباس هاتف قوچانی در سال ۱۲۹۲ خورشیدی در روستای گوزل آباد قوچان به دنیا آمد. علاقه او به تحصیل، پدر را واداشت که عباس را به حوزه‌ای در شهر قوچان بفرستد. او در سن سیزده سالگی وارد مدرسه عِوَضیه قوچان شد و به تحصیل علوم دینی پرداخت. وی در همان سنین کودکی وارد حوزه علمیه قوچان شد و بعد از یادگرفتن مقدمات با گرفتن اجازه از پدرش و علی‌رغم نگرانی مادر خود به حوزه علمیه مشهد رفته و سطوح عالیه درس حوزه را در مشهد گذراند.[1]
در آن ایام، حوزه علمیه مشهد از مهم‌ترین محافل علمی ایران به شماره می‌رفت و در جلسات درس و حلقه‌های بحث و گفتگوی آن، طلاب بسیاری به تحصیل مشغول بودند. وی علاوه بر تحصیل علوم رایج حوزه مشهد یعنی فقه و اصول به علوم معقول نیز روی آورد و به حوزه فلسفی آقا بزرگ شهیدی (حکیم) راه یافت.
هاتف قوچانی به دلیل مشکلات و محدودیت‌هایی که رضاخان برای طلاب و روحانیون ایجاد کرده بود برای ادامه تحصیل به نجف می‌رود و پس از ورود به نجف در درس محمد حسین اصفهانی معروف به کمپانی شرکت می‌کند. وی همچنین اولین دوره درس سید ابوالقاسم خویی را درک کرده بود[2] و از خواص ایشان بود.[3]
همچنین از چند تن از مراجع اجازه اجتهاد دریافت کرده بود.[4]
عباس قوچانی، خود در این زمینه می‌گوید: بنده به هنگام ورود به نجف اشرف در مدرسه سید محمد کاظم یزدی به تحصیل مشغول شدم و چون در آن ایام مجرد بودم، حجره‌ای در همان مدرسه اختیار کردم و به درس استادان بزرگان نجف حاضر شدم. یکی از بزرگ‌ترین توفیقاتی که خداوند نصیب من فرمود، شرکت در درس محمد حسین اصفهانی بود. ایشان به حق یکی از استوانه‌های فقه و فقاهت در عصر حاضر بود. پس از چندی با دعوت سید ابوالقاسم خویی به هیئت استفتاء ایشان رفتم و با جمعی از بزرگان حوزه در خدمت ایشان بودم؛ اما ناگفته نماند که این‌جانب بیشترین انس را در بین استادان مبرز نجف با سید علی قاضی داشتم.[5]
جایگاه علمی
قاضی در وصیت‌نامه خود وی را مجتهد خطاب می‌کند و در ملاقات‌هایش او را بسیار احترام می‌کند.
فرزند قاضی می‌گوید: ... وقتی عباس قوچانی به محضر آقای قاضی وارد می‌شد، آقای قاضی برای استقبال او از جای خود بلند می‌شد…[6]
دلیل این احترام را می‌توان از توصیه‌ای یافت که به شاگرد خود، قوچانی می‌کرد؛ قاضی به قوچانی دربارهٔ تعظیم و بزرگداشت علما تأکید می‌کرد و بر حذر می‌داشت از اینکه در تعظیم آن‌ها به سبب کثرت نشست و برخاست با آنان کوتاهی کند و تنها به نشستن و برخاستن اکتفا نماید؛ لذا احترام علما واجب است و در هیچ حالی از احوال، ساقط نمی‌شود.[7]
ناصری که مدتی در نجف به نزد وی می‌رفت، در مورد مرتبت علمی قوچانی می‌گوید: در حوزه علمیه نجف، علمیت و فضل ایشان جای انکار نداشت. بنده از نظرم نمی‌رود که اصحاب استفتاء سید عبدالهادی-اعلی الله مقامه الشریف-چند نفر از زبده‌های نجف بودند که یکی از آن‌ها، عباس قوچانی بودند. بعد از سید عبدالهادی، سید ابوالقاسم خویی فرستادند به دنبال ایشان و ایشان از اصحاب استفتاء سید ابوالقاسم خویی شدند.[5]
سید محمد روحانی، از مراجع و علمای نجف در مورد وی می‌گوید: حاج عباس با آن جنبه فقاهت و استعداد و ذکاوتش اگر در فقه و اصول کار می‌کرد، الآن مرجع بود.[8]
پانویس و منابع
- حدیث سرو (نگاهی به زندگی و آثار آیت‌الله عباس قوچانی) مستند تلویزیونی، (برنامه هشتم: وصی در طریقت)، عبدالرسول گلبن (کارگردان)، تولید:1385-1388، پخش شبکه یک سیما، زمستان88.
- دریای عرفان، هادی هاشمیان، نسخه دیجیتال، ناشر دیجیتال: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه. اصفهان.
- آیت الحق، سید محمد حسن قاضی، ترجمه سید محمد علی قاضی نیا، تهران، حکمت،1383، ج1، ص366.
- دریای عرفان، ص35.
- حدیث سرو، برنامه هشتم: وصی در طریقت.
- آیت الحق، ج1، ص367.
- همان (با کمی تصرف).
- شکرالله فهیمی نجفی، نقل در: وصی در طریقت (مستند تلویزیونی حدیث سرو: برنامه هشتم).