ضمیرانداز
در نحو، ضَمیراَنداز یا ضمیراُفتان یا فرانام‌چکان (به انگلیسی: Pronoun Dropping) به زبانی گفته می‌شود که به کار نبردن ضمیر در جمله‌هایش آسیبی به معنای آن نمی‌زند. برای نمونه در جمله «من نامه نوشتم»، می‌توان ضمیر من را حذف کرد: «نامه نوشتم».
ضمیرانداز و پوچ‌واژه
بر پایه نظر ریتسی (۱۹۸۲ و ۱۹۸۶) در زبان‌های ضمیرانداز از آنجا که ضمیر ناملفوظ ارجاعی وجود دارد، ضمیر ناملفوظ پوچ‌واژه (expletive pro) نیز موجود است، بدین مفهوم که زبان‌های ضمیرانداز پوچ‌واژه بی‌جوهرِ آوایی نیز دارند. این در حالی‌ست که کریمی (۲۰۰۵) با توجه به نقض اثرِ شناسی (definiteness effect) باور دارد که در فارسی پوچ‌واژه تهی یا آشکار نیست.[1]
دیگران باور دارند در زبان فارسی به عنوان زبانی ضمیرانداز نه تنها پوچ‌واژه آشکار وجود دارد، که مطابق با نظر ریتسی پوچ‌واژه تهی نیز در این زبان یافت می‌شود.[2]
از آنجا که زبان فارسی یک زبان ضمیرانداز است، ضمیر پوچ‌واژه‌ای می‌تواند به صورت پنهان و بی‌آشکارشِ آوایی به کار برده شود.[3]
منابع
- زبان‌شناسی نظری، محمد دبیرمقدم، ویراست دوم تهران: سمت، ۱۳۸۳.
- درزی، علی، تفکررضایی، شجاع: پوچ‌واژه در زبان فارسی. پژوهش‌های زبان‌شناسی (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان): پاییز و زمستان ۱۳۸۹ , دوره ۲ , شماره ۲ ; از صفحه ۵۷ تا صفحه ۷۳.
- همان منبع.
- حق‌بین، فریده و فشندکی، شهره: زبان فارسی و ضمیر پوچ‌واژه‌ای. در: پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی دوره دوم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱.