سید حسن آیت

سیدحسن آیت در سوم تیرماه ۱۳۱۷ در نجف‌آباد اصفهان به دنیا آمد. او در خانواده‌ای مذهبی پرورش یافت و پس از گذراندن دوران دبستان و دبیرستان در شهر نجف‌آباد،[3] تحصیلات عالیهٔ خود را در رشته‌های دبیری ادبیات، علوم اجتماعی، حقوق و جامعه‌شناسی در دانشسرای عالی (که بعدها دانشگاه تربیت معلم شد) و دانشگاه تهران به اتمام رساند و همزمان با تحصیل در دانشگاه، دروس حوزوی را نیز آموخت و به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسوی نیز تسلط پیدا کرد.[3] تحصیلات متنوع آیت باعث شد که برای مدت زیادی در زمرهٔ دانشجویان، با محافل روشن‌فکری دانشگاه ارتباط مستقیم داشته باشد. از جمله اینکه وی در دوره کارشناسی ارشد رشتهٔ جامعه‌شناسی با ابوالحسن بنی‌صدر همکلاس بوده‌است.[4] همچنین وی دوره روزنامه‌نگاری خود را در مؤسسه اطلاعات پشت سر گذاشت.[4]

حسن آیت در اواخر سال ۱۳۳۹ به عضویت حزب زحمتکشان ملت ایران درآمد. بنیان‌گذار این حزب مظفر بقایی از پر رمز و رازترین رجال سیاسی تاریخ معاصر ایران است. حسن آیت در نامه ۹۴ صفحه‌ای که در سال ۱۳۴۲ برای مظفر بقایی نوشت و هم‌اکنون در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود آورده‌است:

موقعی که من به حزب آمدم موقعی بود که جنابعالی در زندان بودید و دادستان ارتش برایتان تقاضای اعدام کرده بود. سر و صدای جبهه جدید ملی ایران را پر کرده بود و جراید تقریباً بالاتفاق در تمجید و تحسین و تعظیم جبهه ملی می‌کوشیدند و گویا در اینمورد با یکدیگر مسابقه گذارده بودند. عده زیادی به این جبهه پیوسته بودند. گروهی از روی ایمان، گروهی از روی ترس و گروهی از روی طمع. در چنین موقعیتی بر خود فرض دانستم که رسماً افتخار عضویت حزب زحمتکشان ملت ایران را با وجود تمام مشکلاتی که در زندگی خصوصی من وجود داشت بیابم. با وجودی که تا آنجا که مقدور بوده‌است از نقاط قوت و ضعف جنابعالی با اطلاع بودم. [5]

او در این نامه یادآور می‌شود که از رای اعتماد دکتر بقایی به کابینه‌های قوام، حکیمی و ساعد در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی مطلع بوده‌است.[5][6]

اندکی پیش از پیروزی انقلاب ۵۷، حسن حبیبی از اعضای نهضت آزادی، به در خواست خمینی، طرح اولیه یا پیش‌نویس قانون اساسی ایران را تهیه کرد. پیش‌نویس قانون اساسی که فاقد اصل ولایت فقیه بود، پس از تهیه مورد تأیید خمینی و بعد از آن شورای انقلاب قرار گرفت؛ ولی با توجه به آنچه در حکم نخست‌وزیری مهدی بازرگان آمده بود، دولت موقت و نیروهای متمایل به آن طرفدار تشکیل مجلس مؤسسان برای اصلاح پیش‌نویس قانون اساسی بودند که به پیشنهاد طالقانی و تأیید خمینی، مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی تشکیل گردید. مجلسی که حسن آیت با عضویت در هیئت رئیسه آن، نقش کلیدی در ارائه و الحاق اصل ولایت فقیه به قانون اساسی ایران ایفا نمود.[5][7][8]

در این مستند که به همت مرکز مستندسازی پیام گستر تولید شده‌است؛ صحنه ترور آیت بازسازی شده و همچنین افراد و طیف‌های مختلف فکری آن زمان از جمله: علی‌محمد بشارتی از اعضای گروه قنات، جواد منصوری و آیت الله عباس لطفیان سرگزی از اعضای حزب جمهوری اسلامی، ابراهیم اسرافیلیان از نمایندگان دوره دوم مجلس شورای اسلامی و از دوستان مبارزاتی آیت، اسدالله بادامچیان از اعضای حزب موتلفه، سید احمد کاشانی از نمایندگان دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی و همچنین مهندس هاشم صباغیان از اعضای نهضت آزادی و … مصاحبه‌های مفصلی صورت گرفته‌است.[9]

حسن آیت در هشت صبح روز چهارشنبه ۱۴ مرداد ۱۳۶۰ (پنج هفته پس از واقعهٔ هفتم تیر) در مقابل منزلش در مرکز تهران، توسط گروه نامعلومی که عده‌ای می‌گویند سازمان مجاهدین خلق ایران بوده با شلیک ۶۰ گلوله کشته شد.[2][3]

• «چهره حقیقی مصدق‌السلطنه». تهران: دفتر انتشارات اسلامی
• «درس‌هایی از تاریخ سیاسی ایران»، تهران: انتشارات و تبلیغات دفتر حزب جمهوری اسلامی

• بازخوانی پرونده شهید آیت بایگانی‌شده در ۵ اوت ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine