سنس و مرجع

در فلسفه زبان، تفاوت بین سنس و مرجع یا سنس و مدلول و یا معنا و مدلول (به انگلیسی: sense and reference، به آلمانی: sinn und bedeutung) ابتکاری از فیلسوف و ریاضیدان آلمانی، گوتلوب فرگه در سال ۱۸۹۲ (در مقاله‌اش "دربارهٔ معنا و مرجع"؛ به آلمانی: "Über Sinn und Bedeutung")، بود که باور وی را مبنی بر اینکه یک ترمِ تکین (singular term) می‌تواند به دو روش معنی (meaning) داشته باشد، بازتاب می‌داد.

Die Gleichheit fordert das Nachdenken heraus durch Fragen, die sich daran knüpfen und nicht ganz leicht zu beantworten sind. مسئله تساوی به پرسشهایی چالش‌برانگیز منجر می‌شود که پاسخ به آنها ساده نیست.

مرجع ِ (یه آلمانی: Bedeutung) یک اسم خاص (proper name)، شیء ایست که به آن اشاره کرده یا آن را برمی‌گزیند (به آلمانی: bedeuten)، سنسِ (به آلمانی: Sinn) آن، آن چیزیست که نام، تبیین می‌کند. مرجع یک جمله، ارزش صدق آن است است و سنس آن، اندیشه ایست که آن جمله تبیین می‌کند.[1] فرگه، تمایز سنس و مرجع را به روشهای گوناگونی توجیه می‌کند:

  1. سنس، چیزیست که یک نام آن را دارد، چه آن نام مرجع داشته باشد چه خیر. برای نمونه، نام «اودیسه» روشن است و لذا دارای سنس است، گرچه هیچ شیء متمایزی (مرجع آن) وجود ندارد که با آن نام مطابقت کند.
  2. سنسِ نامهای گوناگون، متفاوت است، حتی اگر مرجع یکسانی داشته باشند. فرگه باور داشت که اگر یک گزارهٔ تساوی (identity) مانند «هسپروس همان سیارهٔ فسفروس است» اطلاع‌رسان (informative) باشد، نامهای خاصِ طرفین تساوی باید سنس یا معنای متفاوتی داشته باشند. اما روشن است که اگر آن جمله درست باشد، نامها باید مرجع یکسانی داشته باشند.[2] سنس، یک «طرز ارائه» (mode of presentation) است که به عنوان تنها یک جنبه از مرجع، خدمت می‌کند.[3]

بخش زیادی از فلسفه تحلیلی قابل ردیابی به فلسفه زبان فرگه است.[4] دیدگاه فرگه درباب منطق (یعنی این ایده که بخشهایی از زبان به خودی خود کامل اند، و مشابه آرگومان‌های یک تابع ریاضیاتی عمل می‌کنند) منجر به نظرات او دربارهٔ آنچه که ما امروزه نظریه مرجع می‌نامیم شد.

جستارهای وابسته
  • نظریه وصفی نامها
  • وصف معین
  • معماهای فرگه
  • نظریه مرجع با واسطه
  • نظریه‌های زبان
  • تمایز کاربست-اشاره

پانویس
  1. "On Sense and Reference" ["Über Sinn und Bedeutung"], Zeitschrift für Philosophie und philosophische Kritik, vol. 100 (1892), pp. 25–50, esp. p. 31.
  2. "On Sense and Reference", p. 25
  3. "On Sense and Reference", p. 27
  4. Jeff Speaks, "Frege's theory of reference" (2011)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.