سازمان وحدت کمونیستی
سازمان وحدت کمونیستی (به اختصار: سوک) سازمانی مارکسیست بود که در جنبش دانشجویی خارج از ایران، علیه رژیم سلطنتی دودمان پهلوی فعالیت می‌کرد. این سازمان پیش از انقلاب ۱۳۵۷، گروه اتحاد کمونیستی نام داشت.[1]
پیشینه
سازمان، منشأ خود را در اعضای جوان تر جبهه ملی (در خارج ایران) می‌یافت که طی سال‌های دهه ۱۳۴۰ مارکسیست شده بودند و با عنوان جبهه ملی (شاخه خاورمیانه) به عنوان جناح چپ جبهه فعالیت می‌کردند. اعضای بنیانگذار و مشهور این گروه حسن ماسالی و خسرو کلانتری بودند.[1]
فریبرز رئیس‌دانا در مستندی از بی‌بی‌سی فارسی ضمن بیان عضویت خودش در این سازمان در سال‌های پس از انقلاب ۱۳۵۷، ادعای عضویت احمد شاملو در این سازمان را مطرح می‌کند.[2]
سازمان و گروه‌های چریکی
با عملیات سیاهکل و پیدایش جنبش چریکی ایران، این مارکسیست‌های جوان شروع به سازماندهی مستقل کردند. گروه به فعالیت‌هایش در داخل کنفدراسیون دانشجویان ایرانی ادامه داد و به حمایت فعالانه از جنبش چریکی پرداخت.
در اوایل دهه ۱۳۵۰، جنبش‌های چریکی، چه سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران و چه سازمان مجاهدین خلق ایران، به علت ضعف خود در خارج از کشور، از این گروه تازه و پشتیبانی‌اش استقبال کردند. بین سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۲، اتحاد کمونیستی با هر دو سازمان همکاری می‌کرد و از سال ۱۳۵۲ ساختار فرماندهی چریک‌های فدایی را پذیرفت. در حالی که دو سازمان در خارج همکاری نزدیکی داشتند، پیرامون اختلافات خود به تبادل بحث و جدل نوشتاری می‌پرداختند که تبادل نظرهای زنده و پرباری را فراهم آورد که در تاریخ کمونیسم ایران نادر بود ولی از اتحاد دو جریان جلوگیری کرد. اتحاد کمونیستی با طرح لنینیسم و استفاده از برهان‌های تروتسکی علیه استالین و استالینیسم، از چریک‌های فدایی فاصله گرفت. مجموعهٔ این بحث‌ها را اتحاد کمونیستی در جزوه‌ای به نام «استالینیسم» منتشر ساخت. دور بعدی بحث بر سر مائوئیسم متمرکز شد و باز هم دو گروه خود را در دو سر مخالف طیف یافتند و احتمال وحدت باز هم کاهش یافت. تصفیه‌های درونی چریک‌های فدایی نیز مناسباتی را که تا آن هنگام نیز تنش‌زا بود، وخیم تر کرد و سرانجام در اوایل سال ۱۳۵۵، پیوندها گسسته شد.
گروه، ارتباطات خود را با مجاهدین مسلمان تا سال ۱۳۵۴ و پیش از تصفیه‌های درونی در این سازمان حفظ کرد. اتحاد کمونیستی تنها گروه مارکسیست ایرانی بود که با تصفیه‌های خونین مجاهدین اکیداً مرزبندی کرد و سازمان را آشکارا محکوم کرد. مجاهدین (مارکسیست) نیز نه تنها بر سر این تصفیه‌ها دست به اقدام متقابل زدند، بلکه فداییان را نیز به علت ارتباط با اتحاد کمونیستی مورد انتقاد قرار دادند.[3]
پس از انقلاب ۱۳۵۷
سازمان وحدت کمونیستی یکی از معدود گروه‌های مارکسیستی بود که اعتقاد داشت که انقلاب اجتماعی در ایران باید ماهیت سوسیالیستی داشته باشد.
سازمان وحدت کمونیستی، پس از انقلاب ۱۳۵۷ با انتشار دیدگاه‌هایش و انتقاد از گروه‌های دیگر، به نقش خود به عنوان یک محفل کوچک روشنفکری ادامه داد. بین سال‌های ۱۳۵۸ و ۱۳۶۰ «رهایی» را به عنوان نشریه رسمی خود منتشر می‌کرد، با هر دو جناح جمهوری اسلامی (مکتبی‌ها و لیبرال‌ها) به مخالفت برخاست، درگیر فعالیت‌های توده‌ای نشد و پس از سال ۱۳۶۰ به فعالیت‌های انتشاراتی محدودی دست زد.
پانویس
- مازیار بهروز، شورشیان آرمانخواه، ۱۶۳.
- مستند فریبرز رئیس‌دانا از بکتاش آبتین (۲۰ جولای ۲۰۲۰). «من به سوسیالیسم اعتقاد دارم، بازنشر مستند فریبرز رئیس‌دانا ساختۀ بکتاش آبتین». یوتیوب.
- مازیار بهروز، شورشیان آرمانخواه، ۱۶۴.
منابع
بهروز، مازیار. شورشیان آرمانخواه: ناکامی چپ در ایران. نشر ققنوس. شابک ۹۶۴-۳۱۱-۲۶۳-۲.