زبان‌های کاریبی
زبان‌های کاریبی خانواده‌ای از زبان‌های بومی شمال شرقی آمریکای جنوبی هستند. آن‌ها در شمالی‌ترین بخش‌های آمریکای جنوبی، از دهانه رود آمازون تا آند کلمبیا، گسترده هستند و در گروه‌های کوچکی در برزیل مرکزی نیز گفتگو می‌شوند. زبان‌های کاریبی نسبتاً به هم نزدیک هستند و بیشتر آن‌ها فقط دارای چند صد گویشور هستند. بزرگترین زبان کاریبی ماکوشی است که ۳۰٬۰۰۰ نفر گویشور دارد.
| کاریبی | |
|---|---|
| پراکنش: | شمال آمریکای جنوبی، جنوب کارائیب و آمریکای مرکزی |
| تبار: | جه-توپی-کاریبی؟
|
| زیرگروه‌ها: |
—
|
| گلاتولوگ | cari1283[1] |
 موقعیت کنونی زبان‌های کاریبی | |
واژگان
مقایسه واژگان چند زبان کاریبی.
| زبان | شاخه | سر | چشم | دندان | مرد | یک | دو | سه |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yaruma | Xingú | u-vite | ye-nguru | u-én | yó | |||
| Bakairí | Xingú | x-ináraxu | x-ánu | x-yéri | aguróto | tokolele | asage | ahágetokólo |
| Nahukwá | Xingú | u-víterö | u-vínuru | u-vire | utoto | álechi | atake | etila |
| Kuikutl | Xingú | u-ritöl | u-ínuru | u-íl | utóto | |||
| Kalapalo | Xingú | u-íköre | u-ínoru | |||||
| Yamarikuná | Xingú | u-ínoru | u-igl | utóto | ||||
| Arára | Arára | muchína | oñuruma | yéri | ukone | náne | atag | ataganané |
| Parirí | Arára | mũchí | unguru | heéngo | l'ügóro | nané | atág | atáganane |
| Apingi | Arára | i-montxi | angrungo | yeri | ukone | toiné | asakoro | aséruao |
| Palmela | Palmela | na-ápo | óno | yeré | óka | aropé | aha | ohehua |
| Pimenteira | Pimenteira | baburi | önthuburü | yari | chä | |||
| Pijao | Pijao | lu:n | tínki | oréma | ||||
| Opone | Opone | yu-úh | yéu | xór | okír | seneároko | sá | sáura |
| Carare | Opone | sü-oko | yeo | |||||
| Guaque | Carijona | xutuye | yeri | gire | ||||
| Carijona | Carijona | utuhé | yénuru | yéri | kire | téui | sekeneré | seaueré |
| Umáua | Carijona | bútuhe | yenu:ru | ye:li | gelé | téui | sakénele | dyelauele |
| Patagon | Patagon | |||||||
| Yupe | Motilon | o-hárza | áno | kiíko | kürpa | tukumarkó | kosárko | koserárko |
| Chaque | Motilon | o-harza | anó | kiíko | kürpa | kumarko | kasarko | kosera |
| Macoa | Motilon | yu-wasá | anu | kiyi:ko | mashá | kumárko | kósak | koséra |
| Maraca | Motilon | yu-wasa | yo-nu | |||||
| Parirí | Motilon | yu-wása | yá-nu | kiʔiko | kipantu | kumárku | kósaʔ | |
| Shapáru | Motilon | yu-wása | yá-nu | yi | kumárko | kósa | ||
| Iroca | Motilon | tʔkúma: | ||||||
| Tamanaco | Tamanaco | prutpe | yanuru | yeri | ipáliche | tevin | achake | achilove |
| Chayma | Tamanaco | putpo | yer | uaikiri | tivin | achak | achorao | |
| Cumanagota | Tamanaco | puyar | enur | yer | uaikíri | tivin | asakve | asorau |
| Tivericoto | Tamanaco | o-putpa | o-neana | ovin | oko | orwa | ||
| Palenque | Tamanaco | |||||||
| Yao | Yao | boppe | vokre | hioseli | tewin | tage | terewaw | |
| Shebayi | Shebayi | wa-kewüri | wa-daköli | nu-yeri | ||||
| Decuána | Maquiritaré | u-huhé | énu | yéde | tokomo | to:ni | hake | aduáne |
| Yecuaná | Maquiritaré | hóuf | u-yenuru | ye:ri | areifhe | tauíni | ake | hedáue |
| Cunuaná | Maquiritaré | hú-ha | ||||||
| Ihuruána | Maquiritaré | hú-he | ye:de | |||||
| Mapoyo | Mapoyo | uastari | xene-yonuru | xe-ñeiri | tokomo | tóskena | sakane | tominiakeré |
| Yauarána | Mapoyo | exne-oaixtéli | exne-nuru | exne-yéli | tokúnu | enix-péte | asáke | petomeyákele |
| Panáre | Panáre | oʔó | yoʔón | |||||
| Taurepán | Taurepán | upai | yénu | u-yé | kurai | teukinán | sákeʔené | seulúana |
| Arecuna | Taurepán | pu-pai | yenú | u-yé | uarati | täukináng | sakeine | isélehaúvane |
| Camaracoto | Taurepán | pupai-to | enu-to | warato | taʔakin | tsagane | etserau | |
| Ingarico | Taurepán | u-paí | u-yenú | u-yé | orauó | teukíng | atsalongkong | etseuluaong-kóng |
| Uaica | Taurepán | ienuru | ||||||
| Acawai | Taurepán | yu-popo | yenuru | yu | wínow | tidzyine | asakró | asorwo |
| Macusi | Macusi | po-pai | tenu | u-yeká | uaratáe | tiwing | sagaré | siruane |
| Keseruma | Macusi | yenu | pemóngó | tivín | ||||
| Purucoto | Macusi | hau-pupe | hau-yenú | hau-yée | walaitó | aleini | iniperkuru | inialé |
| Wayumara | Macusi | i-hubé | yenurú | i-yelé | totó | tueviné | asále | eseuluó |
| Paraviyana | Macusi | i-pupá | e-rénialö | e-lelö | meimun | teuén | aköunien | olaulé |
| Zapará | Macusi | une-kapú | u-yonú | topúpesó | itxemené | tulekalenó | oláno | |
| Yauapery | Yauapery | ki-yó | kembá | ki-äri | marabá | asiki | usono | |
| Uaimiri | Yauapery | ki-fó | kopanamare: | ki-eri | kumutare: | uniono: | tukunumá | uruano: |
| Orixaná | Yauapery | u-pai | u-ini | u-yeté | itiamon | tuimo | sananeburé | sarsiua |
| Pauishana | Pauishana | pu:po | yo:no | ye | yungwei | níkena:na | ata:re | ãná-moka:re |
| Waiwai | Waiwai | a-tipiri | e-oru | ko-yóri | tata | chewñé | asakí | chorohoko |
| Parucoto | Waiwai | o-yúla | ko-yali | tukinkaré | asakené | serkuané | ||
| Uaiboi | Waiwai | ku-nurú | kamuhí | |||||
| Hishcariana | Waiwai | kui-kuturu | ku-yo | tamushi | tonishá | sakó | sorowão | |
| Bonari | Waiwai | iri-opó | nuru-bá | yoré | ukeré | abané | pademaká | uruá |
| Chiquena | Chiquena | ya-nũru | yoli | soto | winali | asaga | sorawau | |
| Saluma | Chiquena | yiwu-tupuli | ye-nu | |||||
| Pauxi | Chiquena | toto | ||||||
| Uayeué | Chiquena | vu-turú | u-yari | totó | ||||
| Cachuena | Chiquena | yo-soru | yo-núru | yoré | totó | tuinarí | asáki | osoruaul |
| Mutuan | Chiquena | ko-nofati | yurú | |||||
| Trio | Trio | í-pútupo | ye-nuru | i-yeri | kirí | tinki | ökönö | voyerau |
| Urucuyena | Trio | putpí | i-eú | yi-e:da | okirí | wanána | shakené | heruáu |
| Wama | Trio | wi-pupo | ye-nuru | ye-ri | ||||
| Tliometesen | Trio | oba-tuwiri | en-nuru | oli: | enkili | tonikini | sokororo | ebemüni |
| Ocomayana | Trio | u-nu | ye | |||||
| Pianocoto | Trio | ye-nei | yu-tali | okirí | ||||
| Rangú | Trio | |||||||
| Waiana | Eastern | e-putiü | ye-nuru | yére | okiri | uaptö | hakené | eheruaé |
| Upurui | Eastern | e-putpiʔi | ye-nuru | yére | okiri | |||
| Rucuyene | Eastern | ité-puru | e-nuru | yeré | okiri | tavené | sakené | héléuʔau |
| Apalai | Eastern | u-pupu | anu | deri | eritua | seni | asakoro | eseuʔau |
| Aracajú | Eastern | seresa | apükaua | |||||
| Caraib | Western | búpu | é-hulu | yeri | uakuri | ábama | bíama | eleva |
| Galibi | Western | u-pupu | e-nuru | yeré | okiri | awín | okuo | tereva |
| Caribisi | Western | ye-pupo | ye-nuru | wokiri | ówé | oko | orwá | |
| Caribe | Western | ada-puxo | dhere | buköre | óbin | óko | órwa | |
| Cariniaco | Western | é-nuru | yeri | okiri | owi | uariri | orowa | |
| Carif | Western | nábulu | tágu | bári | ugíri | ábana | biáma | íruwa |
جستارهای وابسته
منابع
- Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Cariban". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.