زاویه کشیدگی
زاویهٔ کشیدگی،[1] در اخترشناسی، زاویه‌ایست میان خورشید و سیاره که زمین به عنوان نقطهٔ بازگشت و مرجع دانسته می‌شود. بزرگترین یا بیشترین کشیدگی یک سیاره زمانی رخ می‌دهد که سیاره‌ی زیرین یا درونی[2] در مسیر مدارش به خورشید، در مماس با رصدگر زمینی باشد. باپنداشت اینکه سیارات توانایی به‌خوبی کشیده‌شدگی را در محدودهٔ مدار زمین از خورشید را دارند؛ رصد چنین پدیده‌ای وضعیتی بسیار چالشی در قیاس با توده‌های ژرف آسمان نخواهد بود. برای نمونه هنگامی که سیاره در بیشترین کشیدگی باشد، در بیشترین دوری با از دیدگاه زمین خواهد بود که بهترین جایگاه و منظره است.
هنگامی که یک سیارهٔ زیرین[3] پس از شامگاه پدیدار شود؛ در نزدیکی بزرگترین کشیدگی خاوری[4] است. هنگامی که سیارهٔ زیرین پیش از برآیش آفتاب پدیدار شود؛ در نزدیکی بزرگترین کشیدگی باختری[5] است. این مقیاس بزرگترین کشیدگی (خاوری یا باختری) برای تیر میان ۱۸ و ۲۸ درجه و برای ناهید بین ۴۵ و ۴۷ درجه است. بنابرین مقیاس متغیر ست زیرا مدارات سیارات نسبتاً به دایره‌های کامل، بیضی‌گون است. دیگر عاملی که منجر به این آشفتگی و برهم ریزی مقیاس می‌گردد، شیب مداری است.[6]
در اخترشناسی به بیشینه کشیدگی تیر، اصطلاحاً «اتصال یا پیوستن تیر[7]» یا «احتراق یا سوختن تیر[7]» (Aspect of Mercury) و به بیشینه کشیدگی ناهید، اصطلاحاً «اتصال یا پیوستن ناهید» یا «احتراق یا سوختن ناهید» (Aspect of Venus) گویند. در نزد اخترشناسان اسلامی بویژه اخترگویان و پیشگویان این کشیدگی‌ها عوامل مؤثری در پیشگویی بوده است.
پی‌نوشت‌ها و منابع
- elongation
- inner planet
- inferior planet
- greatest eastern elongation
- greatest western elongation
- دگانی، مایر (۱۳۸۵). نجوم به زبان ساده. تهران: گیتاشناسی.
- بیرونی، ابوریحان (۱۳۶۳). التفهیم لاوئل صناعة التنجیم. تهران: هما.