ریخت‌شناسی (زیست‌شناسی)
ریخت‌شناسی[1] یا مورفولوژی (به انگلیسی: Morphology) شاخه‌ای از زیست‌شناسی است که به مطالعه شکل ظاهری و فرم اندامگان و ویژگی‌های ساختاری خاص آنها می‌پردازد.[2][3]
این شامل جوانب مختلف ظاهر بیرونی (شکل، ساختار، رنگ، الگو) و همچنین شکل و ساختار اندام داخلی چون استخوان و دیگر اندام‌ها می‌شود. از این لحاظ با فیزیولوژی که به طرز کار اندام می‌پردازد فرق دارد.
ریشهٔ واژه
واژهٔ «مورفولوژی» از ریشهٔ یونانی morphé = فرم (ریخت) و lógos = مطالعه گرفته شده‌است. مفهوم زیستی ریخت‌شناسی توسط یوهان ولفگانگ گوته (۱۷۹۰) و به‌طور مستقل توسط آناتومیست و فیزیولوژیست آلمانی کارل فردریش بورداخ (۱۸۰۰) توسعه یافت.
گاهی عبارت ریخت‌شناسی ملکولی (molecular morphology) برای توصیف ساختارها و اجزای ملکولی چون پلی‌مرها و آران‌ای استفاده می‌شود.
ریخت‌شناسی و طبقه‌بندی
بیشتر آرایه‌ها از نظر ریخت‌شناسانه با دیگر آرایه‌ها تفاوت دارند. معمولاً آرایه‌های نزدیک به هم بیشتر از آرایه‌های دور به هم شباهت دارند. البته در گونه‌های کریپتیک با وجود شباهت ظاهری فراوان، از نظر تولید مثلی جدا از هم هستند. برعکس، گاهی برخی گونه‌ها از نظر ظاهری به خاطر فرگشت هم‌گرا یا تقلید شبیه هم بوده، ولی از نظر تولید مثلی مجزا هستند. مشکل وقتی بیشتر می‌شود که دو داده که از لحاظ تحلیل‌های ریخت‌شناسانه دو گونه مجزا به شمار می‌آیند، ولی با استفاده از تحلیل دی‌ان‌ای، معلوم شود که در واقع یک گونه هستند.
منابع
- «واژه‌نامهٔ انگلیسی-فارسی [[زیست‌فناوری]]» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (Pdf) در ۲ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۸۹. تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
- "Morphology". dictionary.cambridge.org. Retrieved 2010-06-24.
- «لغت‌نامهٔ دهخدا - مورفولوژی» (html). دریافت‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۸۹.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Morphology (biology)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۰.