حسین لرزاده

لرزاده در سن هفت سالگی به مکتبخانه «میرزا حسن» در نزدیکی چهارراه حاج رضا خیابان بلورسازی رفت. پدرش، محمد لرزاده، که از معماران دوره قاجار بود، او را به مدرسه‌ای در کوچه پشت گذر مهدیخان فرستاد که در آنجا هندسه و حساب و رسم فنی و نقاشی را در سطح عالی طی کند. پس از دوران ابتدایی، چند سالی به دبیرستان سلطانی واقع در پل امیربهادر فرستاده شد. از آنجا که این مدرسه، رشته فنی مورد علاقه‌اش را نداشت، مدرسه را ترک و به شعبه مجسمه‌سازی مدرسه «کمال الملک» فرستاده شد. پس از یکسال و نیم که قالبگیری و قالب‌سازی آموخت، به دلیل شبهه حرمت این شغل، او را نزد «سیدمحمد تقی نقاش‌باشی» که کار تابلوسازی می‌کرد، فرستادند. اما از طرف دیگر، پدرش او را به کارهای فنی و رشته‌های معماری نیز وا می‌داشت و در جلسات شبانه که معماران برای آموختن رموز معماری در خانه ایشان جمع بودند، لرزاده را نیز در کار آن‌ها شرکت می‌داد. او نیز نمونه‌ها را با گچ و مقوا اسکلت (اصطلاحی که قبلاً به آن ماکت‌سازی می‌گفتند) می‌کرد و به‌طور عملی معماری را فرا می‌گرفت.

پس از مرگ پدر در سال ۱۳۰۵، به دعوت «جعفرخان کاشانی» که مشغول ساختن عمارت سنگی تپه علیخان در سعدآباد بود به آنجا رفت و مشغول به کار نقاشی در یکی از اتاق‌های این عمارت شد. نخستین کار مستقل لرزاده را می‌توان سردر بانک شاهی (بانک تجارت فعلی) واقع در میدان توپخانه تهران دانست.

لرزاده در طول عمر هنری نزدیک به یک قرن خود، مساجد متعددی را طراحی و اجرا کرد که در رأس آن مسجد اعظم (قم) به دعوت مستقیم آیت‌الله بروجردی قرار دارد. همچنین بنابه مأموریتی که آیت‌الله بروجردی به وی محول کرد، مأمور تعمیر و پاره‌ای تغییرات در حرم حسین بن علی در کربلا شد که طی حکمی از طرف آیت‌الله شهرستانی تولیت وقت آن حرم در عراق به او لقب «معمار آستانه مقدسه حضرت اباعبدالله الحسین (ع)» دادند.

حسین لرزاده در روز سه شنبه ۲۴ شهریور ۱۳۸۳ در سن ۹۸ سالگی درگذشت. او را در مقبره خانوادگی‌اش که خود ساخته بود در شهرری جنب مسجد افضلیه و روبه‌روی بی‌بی زبیده دفن کردند.

کاسه‌سازی اثر حسین لرزاده

شبستان زمستانی مسجد سپهسالار تهران اثر حسین لرزاده (۱۳۴۲ شمسی)

از جمله همکاران لرزاده می‌توان به حاج حسن بنائی و حاج محمد معمار کاشانی و حاج محمد شعرباف، حاج حسن خواتین شیرازی و حاج حسین عشق آبادی اشاره کرد. در مسجد سپهسالار افراد دیگری نیز بوده‌اند که نام آن‌ها در لوحه جنب محراب گچ‌بری‌شده، آمده‌است. به عنوان مثال، کاشیکاری سر در جلوخان، کار اسدالله عموحسین و معرق کار حسین برهانی است. قسمت زنانه مسجد لرزاده و سردر، با کمک حاج حسن انگشت‌باف به انجام رسیده‌است.

در مقبره فردوسی نیز با هنرمندانی چون عمادالکتاب (خطاط کتیبه‌ها)،محمد قاسم باقرنژاد[3]، عباس و غلامعلی دهشیری و حسین حجارباشی همکاری داشته‌است. از همکاران لرزاده در گنبد کاخ مرمر می‌توان از احمد خاک‌نگار مقدم و حسین طاهرزاده بهزاد نام برد.

از شاگردان استاد لرزاده ، که در طول عمر پر برکت خود بسیاری را تعلیم و تعلم نمودند می توان به معمار بزرگ حاج عبدالرحیم شاملو و سید محمد بهشتی اشاره نمود.

از آثار معمار حاج عبدالرحیم شاملو می توان به برج های دوقلوی فرمان واقع در فرمانیه سال ساخت 1372 (جزو اولین برج‌های بلند تهران که بعد از انقلاب ساخته شده) و همین طور برج نگین واقع در سه راه کامرانیه (1375) اشاره کرد.

• سایت فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران
• پایگاه جامع اطلاع‌رسانی و آی تی