تفسیرالقرآن و هوالهدی و الفرقان

تفسیر القرآن هوالهدی و الفرقان که به تفسیر سید احمد خان هندی شناخته می‌شود، توسط سید احمد خان از پیشگامان اصلاح طلبی هند به زبان اردو و از سوره حمد تا انتهای سوره نحل تألیف شده‌است. طرح دیدگاه‌های خاص در این تفسیر سبب شده که آن را تفسیری مادی گرا نسبت دهند.[1]

مؤلف

سیداحمدخان فرزند محمدتقی خان در سال ۱۸۲۷ میلادی در دهلی متولد شد. مدتی به عنوان بایگان در دادگاه جنایی وابسته به انگلیس در هند خدمت کرد. در خاموش کردن تظاهرات مسالمت آمیز شورش انقلابی هند به نفع انگلیسیها کوشید. وی به خاطر خدماتی که به انگلیس داشت مقرری سالانه و لقب سر (شوالیه) از دولت انگلیس گرفت. دو فرزندش برای ادامه تحصیلات به انگلیس برد و پس از دیدن پیشرفت‌های اروپا از نزدیک انجمن علی و دانشگاهی به سبک دانشگاه‌های اروپایی در علیگره تأسیس کرد.[2][3]

نگارش

احمدخان تعداد محدودی از آیات را انتخاب و تفسیر می‌کند. وی در تفسیرش تلاش می‌کند علاوه بر اصلاح دیدگاه مسلمانان و پاک کردن خرافات و ناخاصیلهای آنان به اعتراضات مخالفان و مستشرقان پاسخ دهد؛ لذا به آیات اخلاقی نمی‌پردازد ولی در عوض به موضوعات کلامی مانند نبوت و معاد بسیار می‌پردازد. وی همچنین به بحث‌های فقهی نیز می‌پردازد و تلاش می‌کند تا حکمت احکام را بیان و آن را با زمان روز تطبیق و کارآمدی آن را اثبات کند.[1]

اشکالات و انتقادات

این تفسیر به شیوه عقلانی افراطی و در اثر خودباختگی نویسنده نگارش شده‌است و در هر آیه که در آن ذکری از ملک و جن و وحی یا معجزات انبیاء آمده آن را از ظاهر خود خارج کرده و تاویلات غیر منطقی و بی اساس کرده‌است. همچنین با افراط آیات را تفسیر علمی نموده‌اند و فرضیه‌های مختلف و ناپایدار علمی را در تفسیرش جا داده‌است.[4]

دیدگاه سیدجمال الدین اسدآبادی

اسدآبادی در زمانی که در هند در تبعید به سر می‌برد با اندیشه‌های سیداحمدخان آشنا می‌شود و رساله پنچریه را در رد او می‌نویسد و در مقاله ای با عنوان تفسیر و مفسر دربارهٔ تفسیرش می‌نویسد:

«شنیدم که شخصی در حالت کبر سنّ و کثرت تجربیّات و سیاحت ممالک فرنگ، پس از کدّ و جهد، به جهت اصلاح جامعه اسلامی تفسیری بر قرآن نوشته‌است … و گمان بردم که گمشده خود را یافته‌ام؛ ولی چون تفسیر به نظرم گذشت دیدم به هیچ وجه در راه یاد شده قدم نگذارده، تنها همّت خود را بر آن گماشته که هر آیه‌ای که در آن ذکری از ملک یا جن یا روح الامین یا وحی یا جنت و نار یا معجزه‌ای از معجزات انبیا علیهم السّلام می‌رود، آن آیه را از ظاهر خود برآورده به تأویلات بارده زندیقهای قرون گذشته تأویل نماید. فرق همین است که زنادقه سلف دانشمندانی بوده‌اند و این مفسر بیچاره بسیار عوام است؛ لهذا نمی‌تواند اقوال ایشان را هم بخوبی فرا گیرد … و عجیب‌تر آن است که این مفسّر، رتبه مقدسه الهیّه نبوت را تنزّل داده، به پایه «رفارمر» فرود آورده و انبیا علیهم السّلام را چون «واشینگتن» و «ناپلئون» و … گمان کرده‌است»[2]

پانویس
  1. «تفسیر سیداحمدخان». دانشنامه جهان اسلام.
  2. تفسیر و مفسران، نویسنده: محمدهادی معرفت، جلد2، صفحه512.
  3. «دربارهٔ تفسیر سید احمدخان». مجمع جهانی شیعه‌شناسی. ۲۹ تیر ۱۳۹۶.
  4. حامد دژآباد. «بررسی معجزات انبیاء در کتاب تفسیرالقرآن و هو الهدی و الفرقان». پرتال جامع علوم انسانی.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.