تاسوعات

اَفْلوطین، یا فلوطین، پلوتینوس، از فیلسوفان مشهور یونانی است؛ وی نزد فیلسوفان مسلمان به شیخ الیونانی شهره است. وی به‌نوعی آخرین فیلسوف متأثر از فلسفه یونان بوده‌است.[1] وی به اصرار شاگردانش، تعالیم خود را نوشته و سپس توسط شاگردانش تقسیم‌بندی شده و در نهایت تبدیل به کتابی شد که نه فصل را شامل می‌شد؛ به این کتاب تهیه شده، انئاد فلوطین یا به عبری تاسوعات فلوطین گفته می‌شد.[1]

منظور از تاسوعات پنجاه و چهار رساله کوچک است، در شش مجلد، هریک حاوی نه رساله، شامل مباحث مختلف. در تاسوعه نخستین، بحث دربارهٔ انسان و اخلاق است. دومی و سومی شامل مباحث عالم محسوس و عنایت الهی است؛ و هریک از سه تاسوعه دیگر، حاوی یکی از اصل‌های سه‌گانه فلوطین (ثالوث) یعنی نفس و عقل و واحد (خیر) است. در واقع، او در هر تاسوعه، موضوعات مختلفی را مورد بحث قرار داده‌است.[2]

در شیوه نگارش این کتاب توسط شاگردان فلوطین، دانشنامه بزرگ اسلام می‌نویسد: «فرفوریوس گزارش می‌دهد که طی ۶ سالی که وی نزد افلوطین می‌گذرانده، همواره او را برمی‌انگیخته، و تشویق می‌کرده‌است که به نوشتن ادامه دهد؛ بنابراین گزارش، افلوطین برای نخستین بار در ۴۹ سالگی، یعنی در حدود سال ۲۵۳ یا ۲۵۴ م آغاز به تألیف کرده بوده، و بر روی هم ۵۴ رساله نوشته‌است.» دانشنامه بزرگ اسلامی در تشریح کتاب تاسوعات آورده‌است که فرفوریوس آن ۵۴ رساله را به ۶ گروه تقسیم کرد که هر گروه ۹ رساله را شامل می‌شد و هر رساله دارای چندین فصل بود. فرفوریوس آن مجموعه را اِنِّئادِس یعنی نهگانه‌ها نامیده. موضوع‌ها این کتاب از چیزهای محسوس زمینی آغاز می‌شود و به امور فرامحسوس آسمانی می‌رسد؛ به دیگر سخن، از مشخص به مجرد کشیده می‌شود.[3]

اولین مجلد این کتاب به شرح زیر تقسیم‌بندی شده‌است:[1]

1. رساله اول: موجود زنده چیست؟
   • در این فصل به تفاوت و تغایر روح و بدن پرداخته شده و به این سوالات پاسخ داده می‌شود که شادی، غم، نفرت و ترس و… منشأ روحانی داشته یا جسمانی می‌باشند.
2. رساله دوم: دربارهٔ فضائل
   • در این فصل به صفات حسنه در چهار عنوان اصلی عفت، شجاعت، حکمت و عدالت پرداخته شده‌است.
3. رساله سوم: دربارهٔ دیالکتیک
   • در این فصل به واکاوی دیالکتیک پرداخته شده و از توانایی‌ها و ناتوانی‌های این مقوله سخن به‌میان آمده‌است.
4. رساله چهارم: دربارهٔ نیکبختی
   • در این فصل نیکبختی تعریف شده و به روش‌های رسیدن به آن اشاره می‌شود.
5. رساله پنجم: آیا نیکبختی با طول زمان فزونی می‌یابد؟
   • در این فصل به مفاد نیکبختی پرداخته شده تا مشخص گردد نیکبختی امری درونی است و خارج از بعد زمان یا بالعکس.
6. رساله ششم: دربارهٔ زیبایی
   • در این فصل به تعریف صحیح زیبایی اهتمام شده.
7. رساله هفتم: دربارهٔ نیک نخست
   • این فصل به نیکِ نخست مربوط شده و آن را سرچشمه و علت همه فعالیت‌ها معرفی می‌شود.
8. رساله هشتم: ماهیت بدی و منشأ آن
   • در این فصل به تعریف بدی و ماهیت ذاتی یا عرض آن پرداخته شده‌است.
9. رساله نهم: ترک تن به خواست خود
   • در این فصل، به بررسی روح و چگونگی ترک از بدن و زندگی ابدی در عالمی دیگر پرداخته شده‌است.

به گفته دانشنامه بزرگ اسلامی، آخرین و بهترین چاپ انتقادی متن انئادها در «آثار افلوطین» به کوشش هنری و شویتسر (پاریس/ بروکسل / لیدن، ۱۹۵۱–۱۹۷۳م) در ۳ جلد منتشر شده‌است. همچنین بهترین ترجمه آلمانی این اثر، از ر. هاردر و دیگران، با متن یونانی، تبصره‌ها، توضیحات و فهرست (هامبورگ، ۱۹۵۶–۱۹۷۱م) و بهترین ترجمه انگلیسی از آرمسترانگ، همراه متن یونانی (لندن، ۱۹۶۶–۱۹۸۸م، ۷ ج) و بهترین ترجمه فرانسوی از بریه، با متن یونانی (پاریس، ۱۹۲۴–۱۹۲۸م، ۷ج).[3]

• فلوطین
• فلسفه یونان باستان