تاریخ آذربایجان

ولایت تاریخی آذربایجان که در شمال غربی ایران قرار دارد، همچون دیگر مناطق ایران تاریخی طولانی دارد. اما تحقیقات باستانشناسی در خصوص دوره‌های اولیه زیاد انجام نشده است.[2]

در اوایل خلافت اسلامی، آذربایجان ایالت مجزایی را تشکیل می‌داد ولی در ادوار مختلف مرزهای دقیق آن متغیر بود. در شمال، رود ارس یک مرز طبیعی مشخص بین آذربایجان و آران یا آلبانی قفقاز شکل می‌داد، به نحوی که منطقهٔ کم ارتفاع مغان، که بین کرانه‌های شبکه رودهای ارس-کر و کرانهٔ غربی دریای خزر قرار دارد، معمولاً از لحاظ اداری بخشی از آذربایجان محسوب می‌شد. در جنوب، سفیدرود عموماً مرز را با ایالت جبال شکل می‌داد، و امتداد شمال غربی رشته کوه البرز آذربایجان را از گیلان و خط ساحلی خزر جدا می‌کرد. مرز غربی کمتر مشخص بود، ولی امتداد شمالی کوه‌های زاگرس که تا کردستان و ولایات حکاری و وان ترکیه امروزی ادامه می‌یافت، و حوضهٔ دریاچه‌های ارومیه و وان را جدا می‌کرد، عموماً مرز دانسته می‌شد.[3]

شوروی پس از ورود به ایران پاسگاه‌های مرزی و گمرکی بین ایران و شوروی را برچید و در مرز جنوبی منطقه اشغالی شوروی پایگاه‌های نظامی برپا کرد. نتیجهٔ دوفاکتو امتداد مرز شوروی به درون ایران بود.[4]