امامت (اسماعیلیه)

دیدگاه شیعیان اسماعیلی دربارهٔ امامت، با دیدگاه شیعیان دوازده امامی و اهل سنت متفاوت است. اسماعیلیان از با نام‌های وجه الله(چهره خدا) و نورالله(روشنایی خدا) یاد می‌کنند؛ از نظر ایشان تفاوت میان امامان ظاهری است و از نظر باطنی تفاوتی میان ایشان نیست، و همه در یک درجه و مرتبه قرار دارند. مانند دیگر شیعیان، اسماعیلیان نیز امامت را منحصر به خاندان علی بن ابی طالب می‌دانند و به باور ایشان امام شخصی پاک است و سخن او زبان قرآن است. اسماعیلیان و شیعیان دوازده امامی، بر سر جانشینی جعفر صادق با هم اختلاف دارند؛ اسماعیلیان معتقدند که او، پسرش اسماعیل بن جعفر را به جانشینی خود منصوب کرد و پس از او محمد بن اسماعیل برحق بود. شیعیان دوازده امامی، برادر اسماعیل موسی کاظم را هفتم خود می‌دانند، و امامت اسماعیل را با این استدلال که وی پیش از جعفر صادق وفات یافته‌است، رد می‌کنند.

بخشی از مجموعه مباحث تشیع دربارهٔ: اسماعیلیه
مفاهیم قرآن ظاهر باطن نور پیر گنانه عقل علم حجت داعی دعوت تقیه اعداد خدافراگیردانی تناسخ
اصول هفتگانه عشق به محمد و اهل بیت مطهرات نماز زکات روزه حج جهاد
تاریخ مستعلیه و نزاریه شعیب نبی شعیب سبعیه قرمطیان ابوسعید جنابی ابوطاهر جنابی خلافت فاطمیان الموت شهادت بغداد قاضی نعمان ناصرخسرو اروی صلیحی ذوعب بن موسی نزاریه مستعلیه حافظی باطنیه حسن صباح حشاشین الموت دژ لمسر قلعه الموت قلعه مسیف رشیدالدین سینان ستبانث پیر صدرالدین بوسزورمنی آقاخان جماعت‌خانه دعای مقدس
ائمه قدیم علی حسن حسین سجاد باقر جعفر صادق اسماعیل محمد وفی احمد تقی محمد عبدالله زکی عبیدالله مهدی قائم منصور معز عزیز حاکم ظاهر مستنصر نزار / احمد مستعلی امیر بن مستعلی طیب ابوالقاسم
ائمه نزاری و داعیان طیبی   نزاریه کریم آقاخان طیبیه-مستعلیه بهره داوودیه مفضل سیف‌الدین بهره سلیمانیه فخری عبدالله بهره علویه حاتم زکی‌الدین
درگاه اسلام

بر اساس آموزه‌های اولیه اسماعیلی، وحی الهی در شش دور به شش ناطق(پیامبر) داده شده بود که هر یک از ایشان شریعت جدیدی را برای جوامع آوردند. با این که شکل ظاهری شرایع به ناطق یا پیامبر داده می‌شود، شکل باطنی و اسرار الهی آن شرایع به وصی آن پیامبر داده می‌شد. در بین هر ناطق تا ناطق بعدی، امام‌ها هستند که از وحی الهی محافظت کرده و اسرار باطنی آن را می نمایند. هفتمین در هر دوره، ناطق دوره بعدی است. آخرین در ششمین دوره، دین جدیدی نخواهد آورد بلکه تمام شرایع و احکام ادیان پیش از خود را نقض خواهد کرد و دین آدم الاوّل(دین نخست آدم) را برقرار خواهد کرد. این دین، دین آدم و فرشتگان پیش از هبوط به زمین است که در آن هیچ حکم خاصی جز باور به توحید و ستایش خدا نیست. در پایان دوره ششم، بر اساس آموزه اسماعیلیان، قیامت اول قرار دارد.

عده کمی از اسماعیلیان، محمد بن اسماعیل را آخرین می‌دانند که به غیبت رفته و به عنوان مهدی و قائم بازخواهد گشت. دیگر فرقه‌های اسماعیلیه، به امامان دیگری پس از او معتقدند؛ سلسله امامت در این فرقه‌ها چندین قرن ادامه یافته‌است. اکنون مسند امامت اسماعیلیه در شهر لیسبون کشور پرتغال مقیم است. این دفتر به نام دیوان امامت اسماعیلیه مشهور است و در سال ۲۰۱۸ در یک مراسم رسمی و تشریفات ویژه افتتاح شد. امام حاضر اسماعیلیان آقاخان چهارم است.

مسند امامت اسماعیلیه، دیوان امامت نهادی است که در سال ۲۰۱۸ در شهر لیسبون پرتغال در یک مراسم خاص و تشریفات ویژه افتتاح شد. این دیوان نفش دفتر مرکزی امامت اسماعیلیه را دارد و روند تاسیس آن در کشور پرتغال نزدیک به ۵ سال وقت گرفت. تاسیس دیوان امامت در پرتغال در یک معاهده رسمی میان امامت اسماعلیه و حکومت پرتغال امضا شد و این پیمان به تصویب پارلمان کشور پرتغال رسید. تاسیس این مسند برای امامت جایگاه و شناخت دیپلوماتیک بخشیده است و نوع روابط امامت با کشورهای جهان وجهه جدیدی به خود گرفته است. هرچند این دیوان یک نهاد است ولی تعریف و جایگاه آن مصونیت دپیلوماتیک منحصر به امامت است و هیچ الگوی شبیه آن در سطح بین‌الملل وجود ندارد. روابط امامت با کشورهای مختلف از طریق همین دیوان تنظیم میگردد. امامت در ۳۵ کشور نماینده‌گی دپیلوماتیک به سطح سفارت دارد. با این پیش فرض میشود گفت که امامت اسماعیلی شبیه یک پادشاهی بدون سرزمین است. کشورهای پرتگال و کانادا در سطح سفیر هیات دپلوماتیک در دفتر امامت نمایندگی دارد.

ناصرخسرو یکی از بزرگترین فیلسوفان زبان فارسی از داعیان مذهب اسماعیلیه بود. او تعریف جدی و مشخصی از الهیات اسماعیلیه را مطرح کرد. دیدگاه ناصر خسرو در کتاب جامع الحکمتین و زادالمسافرین در مورد وحی و الهیات از موضوعات مهم فلسفی و کلامی اسماعیلیان است. یکی دیگر از این شخصیت ها حمیدالدین کرمانی است که اورا سخنگوی فلسفه اسماعیلیه میخوانند. پیروان اسماعیلیه اکنون در بیش از 40 کشور جهان زندگی میکنند و به عنوان یک جماعت صلح‌جو مشهور است.