الفبای ترکی آذربایجانی

(Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Xx, Hh, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz)

(آ، ب، ج، چ، د، اَ ه، اِ-ئ، ف، گ، ق، غ، ح ه، خ، ی، یٛ، ژ، ک، ل، م، ن، وْ، ؤ، پ، ر، س ث ص، ش، ت ط، ۇ، ۆ، و، ی، ز ذ ظ ض)

• ر[1]
• غ Ğ، مثل: سوغان Soğan (پیاز)، دوغوش Doğuş (تولد).

حروفی که اصلیت ترکی ندارند و از زبانهای دیگر وارد شده اند

در لغات ترکی اصیل (Öz Türkçe)، واجهای عربیِ ث، ذ، ط، ظ، ص، ض، ح، ع و غ یافت نمی‌شود.[2]

• ب=B: بالیق Balıq (ماهی)، بئل Bel (کمر)، قاب Qab (ظرف)
• پ=P: ایپک İpək(ابریشم)، ساپ Sap (نخ)
• ت=T: تلیس Təlis (گونی)
• ج=C: جئیران Ceyran (گوزن)، قوْجا Qoca (پیر)، کرپیج Kərpic (آجر)
• چ=Ç: چای Çay (رودخانه)، سئرچه Serçə (گنجشک)، قوْلچاق Qolçaq (عروسک)
• خ=X: خوْرتان Xortan (لولو)، آرخ Arx (جوی آب)، توْخۇماق Toxumaq (بافتن)
• د=D: داراق Daraq (شانه)، دامجیٛ Damcı (قطره)، سؤگود[3] Söyüd (درخت بید)
• ر=R: بَرک Bərk (سفت)، قارا Qara (سیاه)
• ز=Z: زای Zay (خراب، گندیده)، مازالاق Mazalaq (فرفره)، بالدیٛز Baldız (خواهر شوهر و خواهر زن)
• ژ=J: قیژقیرماق Qıjqırmaq (ترشیدن)[4]
• س=S: ساچ Saç (زلف، گیسو)، ترسَه Tərsə (برعکس)
• ش=Ş: شیش Şiş (سیخ)، مئشه Meşə (جنگل)، دؤش Döş (سینه)
• غ=Ğ: آغریٛ Ağrı (درد)، یاغ Yağ (روغن)
• ف=F: کوفلنمیش Küflənmiş (کپک زده)
• ق=Q: قارقا Qarqa (کلاغ)، قۇلاق Qulaq (گوش)، قارپیٛز Qarpız (هندوانه)
• ک=K: کۆرک Kürək (پشت)، تیکان Tikan (خار)، اؤرتۆک Örtük (ملافه)
• گ=G: گؤزل Gözəl (زیبا)، گَلین Gəlin (عروس)، سۆپورگه Süpürgə (جارو)[5]
• گ نرم: ایینه İynə (سوزن)، اَیری Əğri (کج)، دۆگۆ Düyü (برنج)
• ل=L: لاله Lalə (لاله)، سالخیم Salxım (خوشه میوه)، اَل Əl (دست)
• م=M: مارال Maral (گوزن)، اَپریمک Əprimək (فرسوده شدن)
• ن=N: ناریٛن Narin (ریز)
• و=V: وئرمک Vermək (دادن)
• ه=H: هؤرمک Hörmək (بافتن)
• ی=Y: آییٛ Ayı (خرس)، آی Ay (ماه)[6]

حروف مشدّد را با تکرار حروف همسان می‌نویسند: یئددی yeddi (هفت)، ساققال Saqqal (ریش).

در زبان ترکیِ آذربایجانی ، نه حرف صدادار (مصوت) وجود دارد که شش حرف آن همانند فارسی است به همراه سه صدای ویژه، که به شرح زیر است:

• Ə-ə(اَ) که از حروف صدادار ظریف می‌باشد؛ مانند: əz (اَز: له کن)، əl (اَل: دست).
• E-e(اِ «ائ‍») که از حروف صدادار ظریف می‌باشد؛ مانند: eI (ائل: مردم، ایل), en (ائن: پهنا).
• O-o(اُ «اوْ») که از حروف صدادار ضخیم می‌باشد؛ مانند: od(اوْد: آتش)، ot(اوْت: علف).
• A-a(آ) که از حروف صدادار ضخیم می‌باشد؛ مانند: ad(آد: اسم)، at(آت: اسب).
• İ-i(ای‍) که از حروف صدادار ظریف می‌باشد؛ مانند: il(ایل: سال)، ip(ایپ: طناب).
• U-u(او «وُ») که از حروف صدادار ضخیم می‌باشد؛ مانند: uzun(اوُزوُن: دراز)، uzaq(اوُزاق: دور).

نگارش واژگان تُرکیِ آذری به‌ویژه نوشتنِ حرف «اَ» با الفبای عربی مشکل است. در کل مشکل اصلیِ نوشتنِ کلمه‌های تُرکی با الفبای عربی رخ می‌نماید؛ چون حروفات عربی با فونتیک ترکی سازگار نیست و صدا به جای آنکه در نوشتار کلمه نمایش داده شود، بیشتر به وسیله سابقه‌ی ذهنی خواننده کشف می‌شود.[7]

سه مصوت دیگر عبارتند از:

• Ö-ö (اؤ - تلفّظی میان «اِ» و «اُ»): öyüd (اؤگۆد: نصیحت)، göz (گؤز: چشم).
• Ü-ü (اۆ - تلفّظی میان «اِ» و «اوُ»): üst (اۆست: بالا)، güzgü (گؤزگۆ: آینه).
• I-ı (ایٛ - تلفظی میان «ای‍» و «اِ»): qızıl (قیٛزیٛل: طلا)، açıq (آچیٛق: باز، روشن)، sırğa (سیٛرغَا: گوشواره)، sarı (ساریٛ: زرد).

در نگارش با الفبای لاتین هیچ کلمه ای با حرف I «ایٛ» شروع نمی‌شود؛ بلکه با حرف i «ای‍» نگارش می‌یابد:ildırım (ایلدیٛریٛم: رعدوبرق)

زبان ترکی آذربایجانی

• ترکی هنر است، اسماعیل هادی، انتشارات احرار، تبریز، ۱۳۷۴
• دیوان لغات الترک، محمودبن حسین بن محمد کاشغری، ترجمه و تنظیم و ترتیب الفبائی دکتر محمد دبیرسیاقی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۵
• فرهنگ ترکی فارسی، محمد کانار، انتشارات شیرین، تهران

• لغتنامهٔ آنلاین آدا (شامل زبانهای ترکی (از جمله ترکی آذربایجانی لاتین و عربی) و ...