اشرف دهقانی

اشرف دهقانی در خانواده‌ای کارگر و تهی دست در تبریز متولد شد. پدرش با اینکه میرآبی بیسواد بود، سیاسی بود و در سالهای ۱۳۲۴–۲۵ در جریان فرقه دموکرات آذربایجان شرکت کرد. بعد از حمله رژیم به مبارزان نیز خانه آن‌ها پناهگاهی برای مبارزان محسوب می‌شد.[1]

هنگامی که اشرف در سال ۱۳۲۸ به دنیا آمد پدرش زمینگیر شده بود. اشرف در شرایط سخت زندگی قرار گرفته و به خود متکی بار می‌آمد. در دوازده سالگی او، خواهر بزرگش که معلم شده بود همراه مادرش به جای دیگری برای کار رفتند. بهروز دهقانی، برادر بزرگشان اشرف را به کتاب خواندن و تعمق تشویق می‌نمود. بهروز نیز از مبارزان بود و با صمد بهرنگی و کاظم سعادتی رفیق بود و آن‌ها نیز تأثیر مهمی بر اشرف گذاشتند. در مدرسه تلاش می‌کرد همکلاسانش را آگاه کند. یکبار هم معلم مدرسه نامه او و دوستش پیدا کرد و از آن‌ها تعهد گرفت به مسایل سیاسی کاری نداشته باشند. درست بعد از دوران دبیرستان اشرف و هنگام کارش به عنوان آموزگار، صمد بهرنگی درگذشت. این موضوع تأثیر زیادی بر اشرف و همین‌طور بر افراد دیگر گذاشت و آن‌ها را تکان داد. در این هنگام بود که اشرف به بهروز و رفقای مبارزش در مبارزه مسلحانه پیوست و رابطه رفاقت بزرگی بین آن‌ها شکل گرفت.[1]

اعضای گروه تراکتوری خریده بودند که با ظاهر کشاورز ولی برای جمع کردن یاران بیشتر به روستاهای دیگر بروند. در همین زمان مرگ صمد پیش آمد و آن‌ها مدتی منفعل شدند. پس از اینکه بهروز از تحصیل در آمریکا برگشت، دوباره کارها از سر گرفته شد و یکی از میان خود را با تراکتور به روستاهای اطراف فرستادند… کم‌کم ارتباط محفل تبریز با محفل امیرپرویز پویان-مسعود احمدزاده قوی می‌شود. بعد از اینکه دو گروه به صورت مشترک تیمسار ضیا فرسیو، رئیس اداره دادرسی ارتش را در ۱۸ فروردین ۱۳۵۰ ترور کردند، پیوند سازمانی واقعی بین آن‌ها شکل گرفت و سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران متولد شد. نام سازمان را در واقع اعضای شاخه تبریز پیشنهاد دادند و کلمات چریک و خلق که کلمات مأنوس آن روزگار بود را با کلمه فدایی ترکیب کردند که توسط سایرین پذیرفته شد.[2]

در فاصله سالهای ۱۳۵۰–۵۱ ساواک موفق شد تعداد زیادی از اعضای سازمان را دستگیر، شکنجه و اعدام کند. اشرف و بهروز یکبار موفق می‌شوند فرار کنند ولی ساواک برادر کوچکترشان محمد دهقانی را گرفت و زیر شکنجه برد که موجب بیماری اختلال حواس در وی شد. محمد را چهار سال زندان کردند. سپس کاظم سعادتی (رفیق قدیمی و شوهرخواهر آنها) دستگیر شد ولی او خود را یک فرد معمولی نشان داد و موفق شد موقتاً آزاد شود البته ساواک او را زیرنظر داشت و کاظم که این را می‌دانست برای رساندن پیام هشدار به بهروز و اشرف، رگ دستهای خود را زد و جان سپرد. در اردیبهشت ۱۳۵۰ نیز بهروز دهقانی دستگیر شد و در زندان زیر شکنجه ساواک جان سپرد.[3]

اشرف دهقانی نیز در اردیبهشت سال ۱۳۵۰ دستگیر شد و به ده سال زندان محکوم شد اما توانست بعد از ۲سال از زندان فرار کند. در آن روز زندانیان سیاسی توانسته بودند بخاطر نوروز و سال نو (از اول تا پنجم فروردین)، با بستگان خود در یک اتاق معمولی ملاقات کنند (در حالت عادی دیدار از پشت شیشه و میله‌های آهنی است) اشرف و ناهید (دوست و همبند اشرف) از مادرشان خواستند هربار که به ملاقاتشان می‌آیند یک چادر نماز اضافی هم بیاورند. در یکی از ملاقات‌ها اشرف توانست در فرصت مناسبی چادر اضافی را سر کند و همراه ملاقاتی‌ها از زندان خارج شود.[4] ناهید موفق نشد فرار کند اما اشرف از زندان خارج شده بود و رفقایش فوراً او را از محل دور کردند و با ماشین فرار کردند. اشرف پس از فرار در خانه تیمی فدائیان خلق به سر می‌برد و در مبارزات شرکت می‌کرد، از جمله اعدام سروان نیک طبع از رژیم شاه. او سپس به آلمان رفت.

خواهر اشرف، روح‌انگیز دهقانی (روحی) نیز که با کاظم سعادتی، از اعضای هسته اولیه سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران ازدواج کرده بود در ۸ تیر ۱۳۶۰ در حالی که دو فرزند داشت، توسط جمهوری اسلامی اعدام شد.[5]

اشرف دهقانی چریک‌های فدایی خلق ایران را تشکیل داده‌است که به «جریان اشرف دهقانی» نیز معروف است و هم‌اکنون در اروپا به خصوص انگلستان فعالیت می‌کند.

• «درجدال با خاموشی» تحلیلی از زندانهای جمهوری اسلامی در دهه ۶۰[6]
• «راز» مرگ صمد...؟!
• «بذرهای ماندگار» خاطراتی از مبارزات چریکهای فدائی خلق و نقد برخی ایده‌ها[7]
• حماسه مقاومت[8]
• تواب، پدیده‌ای نوظهور در زندان!
• چریک‌های فدائی خلق و بختک حزب توده خائن

• سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران

• سایت شخصی اشرف دهقانی
• سیاهکل - سایت چریک‌های فدایی خلق ایران (جریان اشرف دهقانی)