استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی

عراق پیش از آغاز جنگ با ایران در سال ۱۹۷۴، سابقه استفاده از تسلیحات شیمیائی علیه کردهای این کشور را در کارنامه خود داشت.

انقباض مردمک چشم سرباز ایرانی آلوده‌شده به گاز اعصاب در برابر نور انعکاسی در مقایسه با یک پرستار نظامی در دو موقعیت یکسان

زمانی که در ابتدای جنگ و در مهر ۱۳۵۹ ارتش عراق از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد، واکنش ایران اعتراض به این اقدام غیرانسانی بود. رادیوی رسمی عراق این اتهام را انکار نمود؛ ولی در طول عملیات رمضان و خیبر بمب‍های شیمیائی تولید عراق که به کمک توپخانه و هواپیما فرو می‌ریخت به شکل گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفت. در واقع عراقی‌ها نه‌تنها خط دفاعی رزمندگان ایران را با سلاح‌های شیمیائی می‌شکستند، بلکه از طیف گسترده‌ای از این سلاح‌ها علیه شهروندان غیرنظامی نیز استفاده می‌کردند.[7]

توسل عراق به سلاح‌های شیمیایی به‌طور محدود، از زمان آزادسازی خرمشهر بوده‌است، اما می‌توان کاربرد گسترده آن را پس از پیروزی‌های بزرگ ایران و شکست نیروهای عراق به ترتیب در عملیات‌های والفجر ۲، والفجر۴، خیبر و بدر دانست.[8]

گلوله‌های شیمیایی

از زمستان سال ۱۳۵۹ عراق شروع به استفاده از گلوله‌های شیمیایی نمود که غالباً ترکیبات اشک‌آور و تهوع زا و عصبی بود و موارد آن بسیار محدود و به نظر می‌رسید که، بیشتر جنبه آزمایشی داشته باشد.[9]

بمباران سردشت

نوشتار اصلی: بمباران شیمیایی سردشت

تصویری از قربانیان بمباران شیمیایی سردشت

بمباران شیمیایی سردشت بمبارانی بود که نیروی هوایی عراق از ۷ تیر۱۳۶۶ با استفاده از بمب‌های شیمیایی در چهار نقطه پرازدحام شهر سردشت (از توابع استان آذربایجان غربی) انجام شد. در این حمله ۱۱۰ نفر از ساکنان غیرنظامی شهر کشته و ۸۰۰۰ تن دیگر نیز در معرض گازهای سمی قرار گرفتند و مسموم شدند.[18]

تابلوی یادآوری فروش افزار جنگی شیمیایی توسط آلمان به عراق نصب شده در خیابان فردوسی تهران، روبروی سفارت آلمان در تهران.

مواد اولیه و تجهیزات تولید از منابع مختلفی تأمین شدند. دولت عراق توان بومی گسترده‌ای برای ساخت سلاح داشت. علائم موجود روی بقایای بسیاری از بمب‌هایی که در حلبچه پیدا شده‌اند، نشان می‌دهد که ساخت اتحاد شوروی سابق بوده‌اند. داده‌های موجود از مشارکت ۸۵ شرکت آلمانی، ۱۹ شرکت فرانسوی، ۱۸ شرکت بریتانیایی و ۱۸ شرکت آمریکایی حکایت دارند[21]

حلبچه

مشکل مردم در شهر حلبچه این است که برای ساخت ساختمان‌های جدید، پی بنا کنده می‌شود، و در این هنگام توده‌هایی از گاز خردل که در زیر ساختمان جمع شده، آزاد می‌شود که اخیراً این مسئله باعث مرگ عده‌ای شده‌است.[22]

جانبازهای شیمیایی

عراق موفق نشد در جنگ خلیج فارس از این سلاح‌ها استفاده کند ولی پس از شکست در این جنگ براساس توافقنامهٔ آتش‌بس قبول کرد که همهٔ جنگ‌افزارهای شیمیایی و بیولوژیک خود را از بین برده و به بازرسان سازمان ملل اجازهٔ بازرسی از پایگاه‌های خود را بدهد. تحریم تجاری سازمان ملل تا زمانی که عراق تمامی شروط را اجرا نکرده بود باقی می‌ماند.

بیانیه ۳۰ مارس ۱۹۸۴ شورای امنیت اولین واکنش شورا به کاربرد سلاح‌های شیمیایی در جنگ ایران و عراق محسوب می‌شود.[23] و دیگر بیانیه‌ها عبارتند از

• بیانیه ۲۵ آوریل ۱۹۸۵ شورای امنیت
• بیانیه ۲۶ مارس ۱۹۸۶ شورای امنیت

• تسلیحات شیمیایی
• یکی از فروشنده‌های اصلی مواد شیمیایی به عراق، شرکت آلمانی ایمهاوزن شیمی