استحاضه
اِسْتِحاضه یکی از انواع خون‌هایی است که از رحم بانوان جاری می‌شود. به زن در این مدت مُسْتَحاضه گفته شده و برای انجام برخی کارها مانند نماز و روزه لازم است احکام خاصی را رعایت کند.
استحاضه در دیدگاه مشهور فقیهان به سه نوع قلیله، متوسطه و کثیره تقسیم می‌شود. توقف در مساجد، خواندن آیات سجده دار و آمیزش جنسی بر مُستحاضه با رعایت احکامی جایز است.
ویژگی‌های خون استحاضه
فتاوای مراجع تقلید در جزئیات احکام استحاضه متفاوت است و در اینجا به دیدگاه مشهور فقها پرداخته می‌شود.
از رَحِم بانوان خون‌های مختلفی جاری می‌شود. از دیدگاه فقهی هر خونی که از رحم خارج می‌شود و ناشی از زخم، حِیض و نِفاس نباشد خون استحاضه خواهد بود. خون استحاضه، در بیشتر موارد، زرد، سرد و روان است وبدون فشار و سوزش از رحم خارج می‌شود. گاهی نیز ویژگی‌های خون حیض را دارد. به زنی که چنین خونی از رحم او خارج می‌شود یا به اصطلاحْ چنین خونی می‌بیند، «مُسْتَحاضِه» می‌گویند. برای تشخیص خون حیض از استحاضه ملاک‌هایی در فقه قرار داده شده‌است. (ر.ک. حیض)
- احکام خون استحاضه
خون استحاضه مانند سایر خون‌ها نجس است و نباید هیچ بخشی (حتی کمتر از درهم) از بدن یا لباس نمازگزار به خون حیض یا استحاضه آلوده باشد.
خارج شدن خون استحاضه از محل خود باعث باطل شدن وضو و غسل می‌شود.
اگر مستحاضه اطمینان دارد تا پیش از پایان وقت نماز خون استحاضه کاملاً قطع می‌شود یا به اندازه خواندن نماز خون بند می‌آید باید صبر کند و در وقت پاکی نماز بخواند.
اقسام استحاضه
در دیدگاه بیشتر فقیهان، استحاضه به قلیله، متوسّطه و کثیر تقسیم می‌شود (کم، متوسط، زیاد). برای تشخیص این سه حالت نظرات مختلفی وجود دارد.
- استحاضهٔ قلیله
در استحاضه قلیله برای هر نماز باید علاوه بر وضو گرفتن، پنبه عوض شده یا آب کشیده شود و اگر خون، خارج از دهانه رحم را نیز آلوده کرده آب کشیده شود.
- استحاضهٔ متوسّطه
در استحاضه متوسطه، علاوه بر کارهایی که در استحاضه قلیله انجام می‌شود لازم است:
- یک غسل (غسل استحاضه) پیش از اولین نمازی که با خون استحاضه متوسطه می‌خواند انجام دهد.
- در روزهای بعد، پیش از نماز صبح یک غسل استحاضه انجام دهد.
- استحاضهٔ کثیر
در استحاضه کثیره، علاوه بر کارهایی که در استحاضه قلیله لازم است، پیش از نماز ظهر و عصر و پیش از نماز مغرب و عشاء نیز غسل استحاضه لازم است و نباید بین وضو و غسل با نماز فاصله انداخت. چنانچه بین نماز ظهر و عصر، و مغرب و عشاء فاصله بیفتد برای هر نماز باید جداگانه غسل کند.
جواز کارهایی که بر حائض حرام است
کارهایی که بر حائض حرام است برای مُستحاضه اشکال ندارد؛ مانند ورود به مسجد الحرام و مسجد النبی، توقف در مساجد، خواندن سوره‌های سجده‌دار و آمیزش با همسر. برخی مراجع تقلید جواز این امور را مشروط به انجام غسل‌های واجب استحاضه یا همه کارهای لازم برای نماز می‌دانند.
انجام برخی کارها مانند دست زدن به خط قرآن مشروط به طهارت است. فتاوا دربارهٔ حکم شرعی مُستحاضه برای انجام این کارها متفاوت است: برخی انجام چنین کارهایی را جایز نمی‌دانند و برخی انجام وضو یا غسلی که برای نماز لازم است را مجدداً برای این امور لازم می‌دانند.
- روزه در حال استحاضه
روزه گرفتن بر زن مُستحاضه واجب است. برخی معتقدند لازم است مستحاضه در طول روزه تا آنجا که می‌تواند از خروج خون از محل خود جلوگیری کند.
روزه مستحاضه در صورتی صحیح است که غسل‌هایی که برای نمازها لازم است را انجام دهد. در استحاضه کثیره، یکی از شرایط صحت روزه، انجام غسل نماز مغرب و عشای شب قبل دانسته شده‌است.
غسل استحاضه
غسل استحاضه مانند سایر غسل‌ها به دو شکل ترتیبی و ارتماسی انجام می‌شود و تنها در نیت با آنها تفاوت دارد. می‌توان یک غسل به نیت چند غسل متعدد انجام داد. مثلاً به نیت غسل جمعه و غسل استحاضه و غسل جنابت تنها یک غسل انجام داد.
اگر در بین غسل خون قطع نشود اشکالی ندارد، ولی اگر در بین غسل، استحاضه متوسطه به کثیره تبدیل شود باید غسل را از ابتدا انجام دهد.
دربارهٔ کفایت غسل استحاضه از وضو در میان مراجع تقلید اختلاف است و مشهور فقیهان نظریه عدم کفایت را برگزیده‌اند.
این غسل باید پس از داخل شدن وقت نماز انجام شده و بین وضو و غسل با نماز فاصله نیفتد.
مستحاضه اگر می‌تواند، لازم است از بیرون آمدن خون در حین غسل و بعد از آن تا خواندن نماز جلوگیری کند.
- قطع خون
اگر پیش از خواندن نمازْ خون استحاضه قطع شود، در اینکه وضو به تنهایی برای نماز کافی است یا باید اعمال استحاضه (وضو و غسل) را برای نماز انجام داد اختلاف نظر وجود دارد. همچنین اگر خون در بین نماز قطع شود، در اتمام نماز یا وجوب تجدید طهارت و اعاده نماز اختلاف است.
منابع
- توضیح المسائل مراجع، دفتر انتشارات اسلامی.
- طباطبایی حکیم، سید محسن، مستمسک العروه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۳۹۱ تا۳۹۳
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۳۹۲
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۸۵۵
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۰۷
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۱۰
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۳۹۳
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۳۹۴
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۳۹۵
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۱۳
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۳۹۶
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۱۷
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۱۸
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۲۸
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۲۸
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۲۷
- ↑ طباطبایی حکیم، مستمسک العروه، ج۳، ص۴۱۴–۴۱۷
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۳۸۹
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۱۶
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۳، ص۲۴۰
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۰۱
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۱۳
- ↑ توضیح المسائل مراجع، م۴۱۵